Nevruz, Orta Asya’dan Mezopotamya’ya bir çok halkın kutladığı yılbaşıdır. Bugün, kışın bittiği ve toprağın uyanmaya başladığı zamanın ilk günü, gün dönümü olarak her anlamda kutlanmaya değerdir. Bahar bayramlarının ilki nevruzda uyanışın simgesi olarak ateş yakılır ve çeşitli törenler düzenlenir. Hititler, bu mevsimde, adını topraktan alan Purulliya bayramını kutlarlardı. Bu öyle önemli bir bayramdı ki sefere giden ordu bile dönüp kutlamalara katılırdı. Türkçe “yeni gün” anlamına gelen nevruzun ateş gibi önemli bir diğer figürü buğdaydır. Zaten dikkat edilirse, Orta Asya, Anadolu ya da Mezopotamya’nın kutlanan tüm bayramlarında ana yiyecek buğdayla yapılır. Tarım faaliyetlerinin yoğunluk kazandığı, toprağın ürün vermeye başladığı bugünlerde buğday bereketi, temel gıdası buğday olan halklar için elbette çok önemli. Aynı zamanda mart, “koç katımı” törenlerinin de yapıldığı bir ay olarak her yönüyle bereketi simgeler.
YEDİ YİYECEK HAZIRLANIYOR
Orta Asya’da “Nooruz Köcü” adı verilen eski bir törensel yemek, darı ile yapılan bir tirit olarak özellikle anılmaya değerdir. Bunun dışında buğdayın ateşte kavrulması, lapası ve çorbası da bu bölgenin törensel yemeklerindendir. Osmanlı sarayında nevruz, güneşin koç burcuna girdiği saati gözeterek kutlanırdı. Bugün, hastalıklara şifa olarak “nevruziye” denen bir macun yapılır, “yedi sin” olarak adlandırılan Arapça sin harfi ile başlayan yedi yiyecekle birlikte evin büyüğünün önüne getirilirdi. Bu yiyeceklerden bazıları sirke, soğan, ayva, susam, balık, süt, salep vb idi. Tam güneş koç burcuna girdiği saatte yenmek üzere, evin büyüğü bu yedi yiyecekle macunu pay ederdi.
Yedi sayısı Nevruz için özel bir sayı gibi görünüyor. Çünkü yedi taneli bitki çimlendiriliyor, yapılan bazı yemeklerde yedi malzeme kullanılıyor ve kimi yemeklerin yapımına yedi gün önce başlanıyor. Buğdayın çimlendirilmesiyle günler öncesinden yapımına başlanan bir tatlı olan sömelek Ahıska Türklerinin Nevruz yemeğidir. Yine bugün tarifini vereceğim Kazak Türklerinin Nevruz köjü yedi malzemeyle yapılıyor. Görüldüğü üzere Nevruz çok köklü kadim bir bayram olarak yazmayla bitmeyecek kültürel özelliklere sahip. Geçmiş Nevruz Bayramınızı kutlar, sağlıklı ve mutlu bir hafta sonu dilerim.
NEVRUZ KÖJE
- 1 kg et
- 100 gram buğday
- 100 gram arpa
- 100 gram darı
- 100 gram pirinç
- 150 gram kurut
- Bir fiske tuz
- 4 su bardağı süt
Eti su ile kaynatıp et suyu elde edelim. Süzüp etleri ayıralım. Et suyunun içine önce buğdayı, bir iki taşım kaynayınca arpayı, ardından darı ve pirinci sırasıyla atalım. Kısık ateşte 20 dakika piştikten sonra, kurutu parçalayıp ilave edelim. Ocaktan alıp soğutalım. Eti didelim ve süt ile karıştıralım. Etli karışımı çorbaya ilave edip servise alalım. Afiyet olsun.
LEVENGİ
- 1 büyük balık
- 2 iri kuru soğan
- 250 gr ceviz
- 1 çay bardağı zeytinyağı
- 1 çay bardağı erik ekşisi
- 1 çay kaşığı şeker
- 1 çay kaşığı tuz
- 1 çay kaşığı sumak
- 1 çay kaşığı kırmızı biber
- 1 çay kaşığı kara biber
Eti su ile kaynatıp et suyu elde edelim. Süzüp etleri ayıralım. Et suyunun içine önce buğdayı, bir iki taşım kaynayınca arpayı, ardından darı ve pirinci sırasıyla atalım. Kısık ateşte 20 dakika piştikten sonra, kurutu parçalayıp ilave edelim. Ocaktan alıp soğutalım. Eti didelim ve süt ile karıştıralım. Etli karışımı çorbaya ilave edip servise alalım. Afiyet olsun.
