Son zamanlarda, iş dünyası, yöneticilik, işletme ve pazarlama danışmanlığı, şirket yönetimi gibi hususlarda yığınla metin birikti Türkçe'de. İçlerinden birçoğu kişisel gelişim seanslarını aratmayacak cinsten; cafcaflı kapaklar, pırıl pırıl kuşe kâğıtlı baskılar, abartılı resimlerle dolu bu eserler kitapçıların rafları için de afili bir görsel malzeme işlevi görüyor. Fakat iş dünyası ve yönetim kültürü alanlarında yazılmış çok kıymetli metinler de yok değil. Sezar'ın hakkını Sezar'a vermek icab eder: Mustafa Özel'in 36 yıllık yöneticilik, danışmanlık ve gözlemlerine dayanan tecrübelerinden süzülen kitaplar mesela. Birkaç ay önce Yöneticilik Dersleri başlıklı kitabı Küre Yayınları'ndan yayınlanmıştı. Geçtiğimiz ay ise Stratejik Liderlik isimli kitabı yine aynı yayınevinden okurlara takdim edildi.
Strateji ve Liderlik. Bu iki kelime de gelişigüzel ve keyfekeder kullanıldığı için cılkı çıktı. Mustafa Özel bu durumu bile bile dövülecek kum torbası halini alan iki kelimeyi kitabının başına taşıyor. Bu riski alma gerekçesini ise şöyle ifade ediyor: “Liderliğin oluşturucu öğelerinden biri de risktir. Yazar da risk almalı ki, liderlerin dünyasına girebilsin.”
İŞLETME GURUSU
Strateji de Liderlik de askerî kavramlardır. Savaş sanatının uygulanmasından neşet eden bu kavramlar son yarım yüzyılda iş dünyası alanının yol gösterici ve vazgeçilmez ifadeleri oldu. Aslında modern iş hayatı savaşın daha incelikli ve çok daha rafine bir halidir. Yöneticilik hakkında yazdığı etkili kitaplar sayesinde kendisine “işletme gurusu” payesi verilen Peter Drucker 1964 yılında Managament Strategy isimli bir kitap yazıyor. Fakat kitabın yayıncısı itiraz ediyor: strateji kelimesinin askerî bir terim olduğunu ve management [yönetim] gibi iş dünyasının güzide terimi ile yan yana kullanılmasının dam üstünde saksağan gibi duracağını söylüyor. Drucker ise çarnaçar kitabının başlığını Management for Results [Sonuç İçin Yönetim] olarak değiştiriyor; strateji kapaktan düşüyor ama kitaptaki merkezî kavram olmaya devam ediyor. Ama ertesi yıl Amerikan işletmelerinin ilk kapsamlı tarihi olarak bilinen Corporate Strategy isimli bir kitap Igor Ansoff tarafından yayınlanıp teveccüh bulunca strateji terimi artık yönetim kitaplarının kapaklarında hakkı olan zaferi kazanıyor.
PLANDAN ÇOK BİR SÜREÇ
Mustafa Özel'e göre strateji yoksa lider de yoktur. Daha doğrusu işletme organizasyonlarında strateji yoksa, başlarındaki kişinin vasfı ya idareci olur ya da yönetici. Yönetici ile Stratejist [bir anlamda Lider] arasında kategorik bir ayrım yapan yazar, farkları şöyle izah eder: “esas itibariyle vurgulanan husus yöneticinin büyük ölçüde bir uygulayıcı olmasına karşılık; stratejistin topyekûn bir yönetim felsefesine sahip lider bir kişilik olduğudur. Stratejist, basit bir plancı değil, bir ufuk çizicidir. Tutulacak ana yolu, gidilecek temel istikameti gösterir. Sonra altındaki her yöneticinin kendi çapında bir girişimci lider haline gelebilmesine zemin hazırlar. Bunun için kendini, yol arkadaşlarını ve rakiplerini iyi tartmak zorundadır. Strateji uzun vadeli ve sürdürülebilir bir üstünlük arayışıdır; bir plandan çok bir süreçtir.”
Peki, Liderliğin, Stratejinin ve dahi Stratejik Liderliğin birbirleriyle ilişkisi nedir? Kitap, bu ilişkiyi anlatmak için 4 fasıl halinde yazıldı; yönetim alanından uygulamalar ve şirketler tarihinden öğretici örnekler eşliğinde…
RAKİBİN AKLINI OKUMAK
Birinci Fasıl'ın ismi: FB, CİMBOM, SB VE LİDERLİĞİN SOSYOLOJİSİ. Spor ve Liderlik ne alaka demeyin. Başlık, örgüt sosyolojisine sportif katkı gibi duruyor ama bu kelimler sırasıyla şöyle tanımlanıyor: FB'lilik liderlik tarihinin kökü olan farklı bakıştır. Farklı bakamayan, lider olamaz. Alpaslan veya Osman Gazi, Michael Dell veya Bill Gates, kendi alanlarında gerçekten farklı bakabilen liderlerdi. CİMBOM ifadesi ise şöyle tanımlanıyor: “Strateji, farklı bakışı organizasyonun bütününe yaymayı gerektirir. Kısacası, farklı bakan kişiden farklı bakan örgüte yükselmeliyiz. CB (Cim Bom) dediğim işte bu Cemiyetçi Bakış'tır.” Sırada SB var, yani, istikamet Beşiktaş!: “Dedik ki, önce FB'li sonra CimBom'lu olmakla çok sayıda rakibimizden paçayı kurtarır, fakat az sayıda güçlü rakiple baş başa kalırız. Bunlara efelik sökmez. Çarşı felsefesi ve fütüvvet ahlâkı, mütevazı fakat uyanık olmayı gerektirir. Bu uyanıklığın esası, çaktırmadan rakibin aklını okuma becerisidir. Rakibinin aklını okuyamayana kendi aklı fayda etmez. İşte bu aşamaya Siyah Beyaz (SB) aşaması diyorum. SB bizim modelde Stratejik Bakış anlamına geliyor. Strateji, uzun vadeli ve sürdürülebilir bir üstünlük arayışıdır. Masa başındaki bir plandan çok, iyi düşünülen fakat 'üç kere iyi' uygulanmaya çalışılan bir süreç. Bu sürecin can damarı, rakibin aklını okumaya çalışmaktır!”
Kitabın ikinci fasıl “Strateji Sanatı”nı işlerken üçüncü faslı “Liderlik Sanatı”nı ele alır. Liderlerin dünyası yalnızca hal yoluna konulması gereken ve profesyonellik gerektiren işler dünyası değildir. Her şeyden önce karmaşık duyguların çepeçevre sardığı insanlar dünyasının yönetilme ve yönlendirilme becerisidir.
Yol göstermek ve güçlü bir yönetim iklimi oluşturmak için ihtiyaç duyulan bilgilerin tarifini veren, bu bilgileri eyleme dönüştürmenin yordamını gösteren, etkin kararlar alıp doğru adımlar atmanın imkânlarını serimleyen bu kitap dördüncü faslında “Kalitenin Esrarı”ndan bahsediyor.
Liderlik ile ilgili şimdiye kadar bir şey okumadıysanız, bu kitap iyi bir başlangıç için birebir. Yok eğer çok şey okuduysanız, bu kitap ile yeni bir başlangıç yapma zamanıdır. Buyurgan olmadan yol gösteren ve roman tadını ihtiva eden bir kitaptır Stratejik Liderlik.
• • •
Stratejik Liderlik
Mustafa Özel
Küre Yayınları
2016
264 sayfa
