Kuzey Kafkasya'nın özgürlük mücadelesinin kartalı İmam Şamil'in ölümünün üzerinden 129 yıl geçti... 1798 yılında Dağıstan'ın Gimri köyünde doğdu. 35 yıl boyunca işgalçi Rus kuvvetlerine Kafkaslar'ı dar etti. İmam Mansur'la başlayan, Gazi Muhmammed ve Gazi Hamzad ile devam eden direniş hareketinin en önemli halkası. Hamzat da, Rus işbirlikçileri tarafından tuzağa düşürülerek şehit edilince Şamil, Dağıstan ve Çeçenistan halkı tarafından imamlığa getirildi. Kafkasyalılar Şamil'in Ruslar'a karşı takip edeceği askeri stratejiye kayıtsız şartsız itaat edeceklerini ilan ettiler. Şamil'in arzusu bağımsız birleşik Kuzey Kafkasya idi. Nakşibendi imamıydı. Tasavvuf ile cihadı birleştiren yaklaşımı, literatüre Müridizm olarak geçti.
Rus Çarı I. Nikola, 1838'de Kırım, Gürcistan ve Kafkasya'yı içine alan bir seyahate çıktı. Amacı İmam Şamil ile uzlaşmaya varmaktı. Çar'ın mektubu General Klugenav tarafından Şamil'e ulaştırıldı. Şamil'in elçilere sözü şu oldu: "Varın generalinize söyleyin. Bizimle görüşecek bir işi varsa buyursun. Çar'ın ve fermanının sökmediği bu hür dağlar dostça gelen misafire açıktır. Korkmasın buyursun." Rus Heyeti, Çar'ın, Şamil'e Kafkas krallığını teklif eden mektubunu da okudular. Çar'ın tek isteği vardı: Dostluk ve sadakat. Şamil'in cevabı aynıydı: "Çarınıza söyleyin! Başında bulunduğum bu kahramanların kalplerinde kökleşen eşsiz zafer imanı kökünden kazınmadıkça, en genç askerlerimden en ihtiyar yardımcılarıma kadar tek kurşunları, tek kolları kalıncaya kadar bu mübarek vatanı son dağına, son köyüne, son kaya parçasına kadar karış karış müdafaa etmekten beni hiçbir kuvvet alıkoyamayacaktır. Bu uğurda bütün evlat ve ailemi kılıçtan geçirseniz, son zürriyetimi kurutsanız, en son müridimi yok etseniz, tek başıma ve son nefesime kadar dövüşeceğim. Son vevabım budur. General! Ben Nikola'yı tanımıyorum." Rus Çarı ikinci bir girişimde daha bulundu. Tiflis'teyken kendisiri ziyarete gelmesi istedi. Şamil'in cevabı aynı oldu: Direniş ve özgürlük... Girişimlerinden sonuç alamayan Çar, üç ayrı koldan Kafkasya'yı işgal etme hazırlıklarına başladı. Şamil ise dağınık Kafkas kabilelerini Rus işgalcilere karşı biraraya getirmeye çalıştı. Şamil'in bu siyaseti, Birleşik Kuzey Kafkasya düşünçesinin nüvesini oluşturdu.
Şeyh Şamil, Kırım Harbi sırasında Osmanlılar'dan ısrarla Gürcistan üzerine askerî harekat istedi. Hatta kuvvetleri Gürcistan'a girmiş, Tiflis'e yaklaşmış, iklimin elverişsizliği yüzünden Dağıstan'a geri dönmüştü. Osmanlı devletinin bu safhada Şamil'e asker ve silah yardımı yapabilmiş olması halinde Ruslar'ın büyük kayıplar vereceği askerî kaynaklar tarafından dile getiriliyor. Şamil'in stratejisi Osmanlı Devleti tarafından fiiliyata geçirilemedi. Tarihi kaynaklara göre Şamil, Osmanlı Devleti ile gizli bir tabiyet anlaşması da yaptı. Şamil'in Kırım harbinin başlarında Doğu Anadolu-Kafkas cephesinde Osmanlı devleti ile ortak bir askerî harekat düzenleme isteği akim kaldı.
1835-1866 Kırım savaşında Osmanlı-İngiliz-Fransız ittifakı karşısında yenilgiye uğrayan Rus Çarı İkinci Aleksandr, askerî prestijini kurtarmak amacıyla Kafkasya'yı tam bir itaat altına almak istedi. Şamil'in Kuzey Kafkasya'da giderek artan nüfuzundan çekinen Rusya, Kafkasya'ya güneyden, Karadeniz üzerinden Osmanlı Devleti'nden gelmesi muhtemel silah ve askerî yardımı önlemek için askeri abluka uyguladı. Şamil, ise mukaddes cihat ilan etti. 1838'den 1859 yılına kadar Rus ordularına Kafkasya'yı dar eden Şamil, 1859'da Dağıstan'daki son durağı Gunip kalesine çekildi. 1859 Ağustos'unda Ruslar Gunip'i kuşattılar. Yanında çok az bir savaşçı kalan Şamil, kadınların ve çocukların sağ kalmaları için iki oğlu ile birlikte teslim oldu. Şamil, Çarlık başkenti Petersburg'a götürüldü. Çar tarafından sarayda kabûl edilen Şamil, büyük bir iltifat ve saygı gördü.
10 yıl gözaltında yaşayan Şeyh Şamil, 1869'da Hacc'a gitmek için izin aldı. İlk durak İstanbul'du. Şamil'in ziyareti İstanbul'da büyük bir coşku uyandırdı. II. Abdulaziz, Şamil'i bizzat Dolmabahçe Sarayı'nın kapısında karşıladı. İmam'ın, Sultan'a Osmanlı Devleti'nin güvenliğinin Kafkasya'nın bağımsızlığı ile bağlantılı olduğunu anlattığı ifade ediliyor. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın en mühim devreleri Kafkasya sınırında cerayan etti. Şamil'in Abdulaziz'den tek bir isteği oldu: Hicaz'da ikametine izin verilmesi. Bu teklif İstanbul'daki Rus Konsolosu aracılığıyla Rus Çarı'na iletildi. Çar da teklifi uygun buldu. Şamil kısa süren İstanbul molasından görkemli bir törenle Hicaz'a uğurlandı.
Şamil Mekke'de Peygamber'imizin torunlarına ve sülalesine ait bulunan Şürefa Dairesi'nde misafir edildi. Hacc için Hicaz'a gelen yüzbinlerce Müslüman Şamil'i görmek için adeta biribirini ezdi. Çareyi Şamil'i, Kabe'nin üstüne çıkartmakta buldular. Çeşitli renk ve dillerde yüzbinlerce Müslümanın tekbir sesleri gökyüzüne yükseldi. Dünya Müslümanları Kafkasya'nın özgürlüğü için 35 yıl, yarım milyon Rus ordusuna göğüs geren Şamil'i bağırlarına bastılar.
İmam Şamil 1877 Şubat ayında 79 yaşında (muhtemelen 17-18 Şubat) Medine'de hayata gözlerini yumdu. Şamil'in açtığı özgürlük ve direniş çığırı, Kafkasyalı çocukların düşlerini süsledi. 1990'lardaki Çeçen direnişi İmam Şamil'in açtığı çığırın bir devamı olarak nitelendirildi. Efsanevi Çeçen komutan Basayev'in ismi de Şamil'di.
Ölümünün 129. yılında İmam Şamil'i rahmetle anıyoruz.
