“
” döneminde rejime yönelik açık eleştirileriyle tanınan Muhammed Salih'in 1985'te kaleme aldığı “
” risalesi geniş yankı bulmuştu. 1988'de “
”ni, 1990'da ise “
”ni kuran Muhammed Salih ardından Özbekistan parlamentosuna seçildi. ERK'in hazırladığı “
” parlamentoda aynen kabul edildi. Aralık 1991'de yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde
'un karşısına çıkan Muhammed Salih yüzde 13'e yakın oy aldı. Sovyet döneminden kalma iktidar elitleri Muhammed Salih'in güç kazanmasından rahatsız oldu. Bir süre gözaltında tutulan Muhammed Salih, serbest bırakılmasının ardından 1993'te
'ın davetiyle Türkiye'ye geldi. Muhammed Salih daha sonra Norveç'e gitmek zorunda kaldı. 2002 yılında Çek Cumhuriyeti'ne yaptığı bir ziyaret sırasında tutuklandıysa da gelen tepkiler üzerine serbest bırakıldı.
Özbekistanı demir yumrukla yöneten İslam Kerimov döneminde Muhammed Salih'in taraftarları baskı altına alındılar. “
” hareketine karşı acımasız yöntemler uygulayan Kerimov yönetimi diğer siyasi partilere de, sivil hareketlere de göz açtırmadı. Bölgenin en verimli ülkesi olan Özbekistan'ın dış dünyayla teması koptu. 1999'da düzmece iddialarla 15 yıl hapse mahkum edilen Muhammed Salih'se 1993'ten bu yana ülkesine dönemiyor. Tek suçu Özbek halkı için adalet temeline dayalı özgür, hukuka uygun bir devlet düzeni istemek.
İslam Kerimov'un anî ölümünün ardından Özbekistan siyasi bir değişim beklentisi içine girdi. Pazar günü yapılan seçimlerde beklendiği gibi Kerimov'un Başbakanı
Cumhurbaşkanı seçildi. Yeni Cumhurbaşkanının siyasi tutuklular için genel af çıkarması, Muhammed Salih'in de ülkesine dönerek demokratik siyasete devam etmesi ümit ediliyordu. Ancak Taşkent'ten bu konuda olumlu mesaj gelmedi.
“
”nın
şiârıyla bir araya gelerek, değişen dünya dengeleri içerisinde kendine yer açması için Muhammed Salih gibi fikir adamlarına ihtiyaç var. “Fikir'de birlik”, Türk dünyasının münevverleri tarafından geliştirilebilir. “İş'te birlik” ise hükümetler arası diyaloğun süreklilik kazanmasıyla mümkün. Türkistan'dan Balkanlar'a uzanan jeopolitik kuşakta sağlanacak iş ve fikir birliği büyük bir sinerjiyi de açığa çıkarır. Dünya sistemindeki değişim ihtiyacının kaçınılmaz olduğu dönemde bu büyük bir fırsat.
Yeni Özbek yönetiminin sivil muhalefetin taleplerine kulak vermesi, Kerimov döneminde yeraltına itilen toplumsal enerjinin Özbekistan'ı hayrına kanalize edilmesi için de bir fırsat. Terörü siyasi mücadelenin aracı olarak gören radikal hareketlerin etkisiz hale getirilmesi, barışçı yöntemleri benimseyen siyasi hareketlerin önünün açılmasıyla mümkün. 25 yıl süren “
”ni kaldığı yerden devam ettirmek ise Özbekistan halkına hayır getiremez. Özbekistan, tarihî Türkistan havzasının kalbidir. Bu kalp sağlıklı işlemediği takdirde, kuzeyden gelen soğuk rüzgarların yaklaşık yüz elli yıldır kış hayatı yaşattığı Türkistan havzasına bahar gelmez.
