Pandeminin tehlikeli boyutlara ulaşmasıyla devletlerin halkın korunması adına farklı önlemler aldıklarını görüyoruz. Bunlardan en etkilisi sokağa çıkma yasağı ve sosyal izolasyon olduğundan (eve kapanma) çalışanlar işyerlerine uzun bir süre gidemedi.
Şirketler de gelen ekonomik tehdidi görerek ilk tedbir olarak, çalışanların şirket üzerindeki yükünü azaltmayı; ücretsiz izin, işten çıkarma veya uzaktan çalışma gibi uygulamaları (esnek çalışma modeli) seçtiler.
Uzaktan ya da evden çalışma yöntemi pandemi döneminde hem halk sağlığını hem de bu sürecin ekonomi üzerindeki olumsuz etkilerini hafifletmek açısından önem kazanmıştır.
Bu sayede özellikle masa başı işlerin işyerinden bağımsız gerçekleştirilebildiği uzaktan veya evden (esnek) çalışma modeli yaygınlaşmıştır.
**
Ülkemizde evden çalışma modelini uygulayan birçok global şirket bulunmaktadır. Cisco Türkiye, HP, Intel, Microsoft Türkiye, PepsiCo, P&G, Turkcell Global Bilgi ve Unilever bu şirketlerin başında gelmektedir. Ayrıca birçok eğitim ve finans kuruluşu (bankalar) evden çalışma sistemine geçmiş, belirli bir oranda kalıcı hale getirilebilmesi için gerekli altyapı çalışmalarını hızlandırmışlardır.
Uzaktan çalışma modelinin gerek işçi gerekse işveren açısından avantajlarının yanı sıra kuşkusuz dezavantajları da bulunmaktadır.
Çalışanlar açısından; seyahat süresinden ve masrafından tasarruf, işverene ait daimi işyerinden uzakta çalışmanın yarattığı özgürlük, ebeveynlerin çalışırken çocuklarına bakabilme imkanı, azalan ofis giderleri, yaşam sorumluluklarını rahatlıkla yerine getirme gibi hususlar bu yöntemin başlıca avantajları.
Buna karşılık çalışma saatlerinin, iş ve özel yaşam arasındaki sınırın belirsizleşmesi, iş konsantrasyon eksikliği nedeniyle verimlilik düşüşü gibi dezavantajlar da ortaya çıkabilir.
**
Bu yönteme göre işverenler, iş yerinin denetimini ve iş gününün planlanmasını evden çalışanların inisiyatifine bırakmış gibi görünüyorlar.
Evden çalışanların bir kısmı için doğruymuş gibi görünen bu algı bazı gerçeklikleri gizlemektedir. Örneğin, evde çalışmaya geçilmesiyle iş günü kavramı anlamını yitirmiştir.
Bilişim ve iletişim teknolojilerindeki gelişme sayesinde günün her saatinde işçinin evde çalışabilmesine uygun koşulları sağlaması patronlar için bulunmaz bir fırsat. Bu sayede “evden çalıştığı için rahat olduğu ve çok fazla çalışmak zorunda olmadığı” varsayılan çalışanın mesaisinin bittiğini iddia etme olasılığı ortadan kalkmıştır.
Günün hemen hemen her saatinde çalışmak için hazır (online) olmak, iş günü kavramı olmayışı çalışanın yeni normali haline gelmiştir.
Mesai kavramının belirsizleşmesi ile iş için harcanan zamanın süresi işverenin inisiyatifine bırakılır hale gelmiştir. Çalışan iş sözleşmesinin bir tarafı olmakla beraber hak arama noktasında denklemin dışına itilmiştir.
**
Evin iş yeri olarak örgütlenmesi ise öncelikle mekânın çalışmaya uygun hale getirilmesini ve yapılan işin niteliğine uygun gerekli ekipmanların sağlanmasını gerektirir. Fakat bu sorumluluk da salgın döneminde evden çalışanların sırtına yüklenmiştir.
Evin; iş sağlığı ve güvenliğine uygun koşullara sahip olup olmaması, çalışmak için gerekli ekipmanların (masa, sandalye, bilgisayar, internet, vb.) temini büyük ölçüde evden çalışanların sorumluluğuna verilmiştir.
Üstelik artan elektrik, internet kullanımı ve mutfak masrafları evden çalışanlar için yeni bir yük haline gelmiştir.
Oysa işveren; iş kanunu gereği iş yerinde olduğu gibi evden çalışma için de gerekli ekipmanları sağlamalı ve işin gereği yapılan ek masrafların üstlenmelidir.
**
Sonuç olarak; pandemi döneminde zorunluluk haline gelen evden-esnek çalışma sistemi genelde işverenin yararına olduğu için pandemi sonrasında da kısmen devam edecektir.
İşçi ve işveren açısından evden çalışma sisteminin avantajları karşılaştırıldığında işveren lehine net bir durum söz konusudur.
İşveren lehine gelişen yeni iş yapma yönteminden kaynaklanan avantajların yasal mevzuatla dengelenmesi (çalışanın haklarını veren bir yapı) gerekmektedir.
