Daha önceki yazımızda 2022 yılı için belirlenen asgari ücretin 83,6 milyon insanı doğrudan veya dolaylı olarak nasıl etkilediğini açıklamıştık. Yine yazımızda bazı düzenlemelerin eksik kalması halinde oluşacak adaletsizliğe vurgu yapmıştık. Meclis'e sunulan kanun teklifi metnine göre konuyu daha detaylı bir şekilde açıklamaya çalışacağız.
Asgari ücretlilerle ilgili yapılacak vergi düzenlemesinde neler yer alıyor?
Asgari ücretlilerden alınan gelir ve damga vergisinin kaldırılmasına ilişkin kanun teklifi Meclis'e sunuldu. Taslak metnine göre asgari ücretin gelir vergisinden istisna edilmesine ilişkin olarak 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 23 ve 32’nci maddelerinde düzenleme yapılmıştır.
Buna çerçevede düzenleme yapılan 23'üncü maddesine; “Asgari ücretli olarak çalışıp ücret ve ücret sayılan ödemeleri toplamı aylık brüt asgari ücret tutarını aşmayan hizmet erbabının ücretleri (Şu kadar ki asgari ücretli olarak çalışmadığı veya asgari ücret üzerinde ücret aldığı halde anılan istisnadan yararlandığının tespiti halinde, istisna nedeniyle ödenmeyen vergiler, vergi ziyaı cezası kesilmek suretiyle gecikme faizi ile birlikte işverenden tahsil olunur.)” ifadesi eklenmiştir.
Madde gerekçesinde ise şu ifadelere yer verilmiştir: “Yapılan düzenleme ile hizmet sözleşmelerinde aylık asgari ücret karşılığı çalışacağı belirtilen hizmet erbabından, ücret ve ücret sayılan ödemeleri toplamı ilgili ayda geçerli olan asgari ücretin aylık brüt tutarını aşmayanların ücretleri gelir vergisinden istisna edilmektedir. Gelir Vergisi Kanunu’nun 23. maddesinde sayılan istisna ücretler damga vergisinden de istisna olduğundan Damga Vergisi Kanunu'nda ayrıca bir değişiklik yapılmamıştır. Böylece asgari ücretle çalışan hizmet erbabından gelir ve damga vergisi alınmaması sağlanmaktadır.”
Ayrıca, kanun teklifine göre 193 sayılı Kanun'un 32. maddesinin beşinci fıkrası şu şekilde değiştirilmiştir. “Asgari ücretin üzerinde ücret almakla birlikte net ücretleri, asgari ücretliye ödenen net ücretin altında kalanlara, bu tutar ile bu tutarın altında kalındığı aylara ilişkin olarak aylık hesaplanan net ücreti arasındaki fark tutarı, ücretlinin asgari geçim indirimine ayrıca ilave edilir.”
Bu maddenin gerekçesinde ise, “Asgari ücretin vergilendirilmesinde yapılan değişiklikle asgari ücretli olarak çalışanların ücretleri gelir vergisinden istisna edilmek suretiyle asgari ücretleri üzerinden gelir damga vergisi almaması sağlanmıştır. Maddeyle, asgari ücretin üzerinde ücret alması nedeniyle anılan istisnadan faydalanamayanlardan, ücretleri asgari ücretliye ödenen net ücretin altına düşen çalışanlara, aradaki farkın çalışanın asgari geçim indirimine ilave edilmesi suretiyle ödenmesi ve bu sayede net ücretlerinin asgari ücretin altına düşmemesi sağlanmaktadır.” ifadesine yer verilmiştir.
Yeni getirilen düzenleme ile asgari ücretin tamamı vergi dışı bırakılarak ve asgari ücretin üzerinde brüt maaş belirlenenlerden vergi nedeniyle maaşı asgari ücretin altında kalanların ücreti net asgari ücrete tamamlanacaktır. Elbette işverenler bu hususu dikkate alacaklardı, ama her ihtimale karşı düzenleme yapıldı. Düzenlemeye göre her halükârda işçinin net ücreti en az 4.253 TL olacaktır. Net ücreti 4.253 TL olan işçilerden dolayı işverene ciddi bir maliyet yükü bineceği için bu durumun ciddi bir risk alanı oluşturduğunu belirtmemiz gerekiyor.
Daha açık ifade etmek gerekirse bu düzenlemenin akla hayale gelmedik açıkları işverenlerce ve mali danışmanlarınca bulunacaktır. Ümit ederiz ki yeni getirilen düzenleme ile şu an 6 milyon 90 bin civarında olan asgari ücretli sayısında ciddi bir patlama yaşanmaz.
Getirilen yeni düzenlemenin kamu maliyesine en az 54 milyarlık bir vergi geliri kaybı yaşatacağı hesaplanmaktadır. Ümit ederiz ki bu rakam daha da artmaz.
Düzenlemeye göre her asgari ücretli aynı ücreti alacak
Daha önceki düzenlemeye göre asgari ücretin brüt tutarı aynı olmakla birlikte ele geçen net ücret tutarı medeni durumdan dolayı asgari ücretliler arasında değişmekteydi. Net ücretteki bu değişim de asgari geçim indirimi ile sağlanmaktaydı.
Şimdiki düzenlemeye göre evli ve çocuklu asgari ücretli ile bekar asgari ücretli aynı net ücreti alacaktır. Yasal düzenleme yapılırken bu durumun göz önüne alınmaması anlaşılamamıştır. Yoksa bir tarafı düzelteyim derken başka bir adaletsiz durumu ortaya çıkarmış oluruz.
Halbuki mevcut düzenlemede aynen yerini muhafaza eden asgari geçim indirimi tutarları bekar çalışanla evli ve çocuklu çalışan arasında fark oluşturmaktadır. Tekraren ifade etmek isteriz ki asgari ücretlilerde de benzer bir farklılaşmaya gidilmesi gerekmektedir.
Asgari geçim indirimi asgari ücretliler dışındaki çalışanlar için aynen devam edecek
Gelir Vergisi Kanunu'nun asgari geçim indirimini düzenleyen 32’nci maddesindeki hüküm aynen yerinde durmaktadır. Bu nedenle asgari ücretliler dışındaki çalışanlar için asgari geçim indirimi aynen devam edecektir.
Asgari geçim indirimi Gelir Vergisi Kanunun 32’nci maddesindeki şu şekilde düzenlenmişti: “Asgarî geçim indirimi; ücretin elde edildiği takvim yılı başında geçerli olan ve sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgarî ücretin yıllık brüt tutarının; mükellefin kendisi için % 50’si, çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eşi için % 10’u, çocukların her biri için ayrı ayrı olmak üzere; ilk iki çocuk için % 7,5, üçüncü çocuk için %10, diğer çocuklar için % 5’idir. Gelirin kısmî döneme ait olması halinde, ay kesirleri tam ay sayılmak suretiyle bu süreye isabet eden indirim tutarları esas alınır. Asgarî geçim indirimi, bu fıkraya göre belirlenen tutar ile 103 üncü maddedeki gelir vergisi tarifesinin birinci gelir dilimine uygulanan oranın çarpılmasıyla bulunan tutarın, hesaplanan vergiden mahsup edilmesi suretiyle uygulanır.”
Sonuç olarak asgari geçim indirimi asgari ücretle çalışanlar dışındaki diğer çalışanlar için aynen devam edecektir.
Memur maaşı hiçbir şekilde ‘asgari ücretin’ altında olamaz
Bazı kişilerin sorumsuzca yaptığı açıklamalara göre en düşük memur maaşı asgari ücretin altında kalacakmış. Asgari ücretle en düşük memur maaşının kıyaslanmasının doğru olmadığı gibi en düşük memur maaşının asgari ücretin altında kalacağı da doğru değildir.
Zira 657 sayılı Kanun'un 146’ncı maddesinde memur maaşlarının asgari ücretle çalışan işçilerin maaşlarından hiçbir şekilde düşük olamayacağı belirtilmiştir. Nitekim bu maddede; “Bu kanunun birinci maddesinin birinci fıkrası kapsamına giren memurlar aylık, ücret, ödenek, hizmetle ilgili her çeşit ödeme ve bunların şekil ve şartları bakımından bu kanundaki hükümlere, aynı maddenin ikinci fıkrası kapsamına giren memurlar özel kanunlardaki hükümlere tabidir. …Bu kanun gereğince ödenecek aylık, taban aylığı, kıdem aylığı zam ve tazminatlar ile diğer ödemeler toplamının brüt tutarı, bulunulan yerde İş Kanunu gereğince işçiler için tespit olunan asgari ücretin aylık tutarından az olamaz: az olması halinde, aradaki fark memurun diğer özlük hakları ile ilgilendirilmeksizin tazminat olarak ödenir.” hükmüne yer verilmiştir.
Görüleceği üzere bu hükme göre asgari ücretin altında memur maaşı olması mümkün değildir. Ancak bilip bilmeden her konuda ahkam kesme hastalığı da maalesef tedavi edilemiyor. Ne diyelim ağzı olan konuşuyor.
