Bu köşede sözleşmeli personel sorunlarına yönelik yazdığımız her yazı sözleşmeli personelin yüreğine su serpiyor. Personel sorunlarını en zordan en basite doğru sıralasak her halde en basit şekilde çözülecek konu sözleşmeli personelin sorunlarıdır. Çünkü gündemde olan 3600 ek gösterge, Emeklilikte Yaşa Takılanlar ile sağlık çalışanlarının emeklilik ve özlük haklarına yönelik talepler dikkate alındığında sözleşmeli personel sorunlarının çözümü gerecekten çok basit olsa gerektir.

Memur-Sen tarafından hazırlanan “Sözleşmeli Kamu Görevlilerinin Sorun ve Beklentileri Araştırması” raporunda sözleşmeli personelin yaşadığı sorunlar ve çözüm önerilerine yer verilmiştir. Bu yazımızda raporda yer alan ilgili bölümü analiz etmeye çalışacağız.

On dokuz başlıkta sözleşmeli personelin sorunlarının çözümüne yönelik öneriler

Raporda sözleşmeli personelin sorunlarına yönelik çözüm önerileri on dokuz maddede sıralayarak yorumlamaya çalışacağız.

1- Sorunun çözümünde en etkili, kestirme, kalıcı ve yapısal çözüm; kamu görevlilerinin Anayasa’nın 128 ve 657 sayılı Kanun’un 4/A maddesinde karşılığını bulan (kamu görevlilerinin temel istihdam modeli olan) kadrolu istihdam yöntemiyle gerçekleştirilmesidir. Bu öneri asli ve sürekli hizmetlerin memurlar tarafından yürütülmesi gerektiği yönündeki Anayasa hükmüne dayanmaktadır. Bir tarafta aynı görev memurlar tarafından diğer tarafta sözleşmeli personel veya işçiler eliyle yürütülüyorsa burada sorun olduğunu görmemiz gerekiyor.

2- Sözleşmeli personel statüsü son bulmalı, yerel yönetimlerde görev yapanlar dâhil olmak üzere mevcut sözleşmeli personelin kadrolu statüye geçişi yapılmalı, yerel yönetimlerde kadroya geçiş düzenlemesinin başlangıç tarihi olarak son yerel seçim tarihi esas alınmalı, kadroya geçişe ilişkin düzenleme hayata geçene kadar sözleşmeli-kadrolu personel arasındaki bütün özlük, mali, sosyal haklar bağlamındaki ayırımlar/eşitsizlikler ortadan kaldırılmalıdır.

Daha önceki yazılarımızda özellikle mahalli idarelerdeki sözleşmeli personelin yaşadığı stres ve sorunları açıklamıştık. Dolayısıyla istisnai bir durum olan sözleşmeli personel istihdamını asıl istihdam modeli olarak görmek doğru değildir ve personelin çaresizliğinden yararlanmak hayır getirmez.

3- İş güvencesinden yoksun kamu görevlisi olmamalı, kamu hizmetlerinin kadrolu kamu görevlileri eliyle görülmesi esas olmalı, sınırlı sayıda pozisyon dışında kamu personel sisteminde sözleşmeli personel istihdamı yapılmamalı, sözleşmeli personelin kadroya geçiş öncesindeki çalışma süreleri kadrolu statüde geçmiş sayılmalıdır. Bu öneri de oldukça yerindedir. Uygulamada karşılaşılan sorunlar önerinin isabetini gösteriyor.

4- Sözleşmeli personelin yer değiştirme hakkına sahip olması sağlanmalı, özelikle de eş durumuna dayalı yer değiştirme hakkından yararlanmasına ilişkin bütün sınırlamalara son verilmelidir. Önceki öneriler kadroya geçişe yönelikken bu öneri kadroya geçiş olmazsa en azından bu hakların sağlanmasına yöneliktir. Hizmetin etkin sunumu ile aile birliğinin sağlanması arasında bir denge kurulmalıdır. Zira kadrolu personelin eş durumu tayinlerinde de bütün sınırlamaların kaldırılması söz konusu değildir.

5- Sözleşmeli personelin mali yıl içindeki kullanmadığı izinlerin bir sonraki döneme devretmemesi sorunu çözülmeli, ayrımcılık anlamına gelen bu çelişki ve haksızlık ivedilikle giderilmelidir. Bu sorun çözüme kavuştu. Demek ki istenildiğinde sorunlara çözüm üretilebiliyormuş.

6- Emeklilik maaşında düşüşe ve iş sonunda alınan tazminatta eşitsizliğe neden olan iş sonu tazminatının ücrete göre belirlenmesi ve ödenen primlerin dikkate alınmaması uygulamaları düzeltilmelidir. Bu önerinin gerçekleşme imkanı oldukça zordur. Çünkü şuan emsali memur kadrosunun ikramiyesi esas alınmaktadır.

7- Yurtdışı teşkilatlarında görev yapan sözleşmeli personele kira yardımı, eğitim yardımı, sıla bileti yardımı yapılmalıdır.

8- Kadroya geçişleri sağlanıncaya kadar görevde yükselme ve unvan değişikliği hakkı önündeki engeller kaldırılmalı, yer değiştirme, terfi, nakil, izin hakları ile ödül-ceza hüküm ve uygulamaları gözden geçirilmeli, aynı unvana sahip olanlar ile aynı işi yapanların ücretleri eşitlenmelidir. Bu önerilerin makul olmadığını hiç kimse iddia edemez. Her personel için kariyer planlaması yapabilme imkanı olması kadar doğal bir durum olamaz. Ayrıca aynı işi yapan personellerin aynı haklara sahip olması talebi de son derece doğaldır.

9- Sözleşmeli personelin tazminatlardan (arazi, sosyal denge, iş sonu vb.) ve ek ödemelerden emsali kadrolu personel ile aynı şekilde yararlanması sağlanmalıdır. Bu talepler toplu sözleşmelerle kısmen çözülse de hala çözüm bekleyen hususlar bulunmaktadır.

10- Unvan değişikliğinden kaynaklanan mesleki kıdemin sıfırlanması sorunu çözülmeli, bu konuda kaybedilmiş haklar geriye dönük olarak iade edilmelidir.

11- 4/B statüsüne geçirilen 4/C personeli ile 4/B’li personel arasındaki mali, sosyal ve özlük hakları ve çalışma şartları bakımından oluş(turul)an bütün eşitsizlikler giderilmelidir. Bu önerinin de makul olduğu ve çok basitçe çözülebileceğini düşünüyoruz.

12- İstifa eden sözleşmeli personel, kadrolu kamu görevlileri için öngörülen şartlarda göreve dönüş hakkından yararlanmalıdır. Elbette bu önerinin de çözüme kavuşturulması gerekmektedir. Ancak kadrolu personelin de istifa sonrası dönüşü oldukça zordur.

13- Sözleşmeli personelin gelir vergisi matrahı ile gelir vergisi kesintisi tutarı emsali kadrolu personel ile eşitlenmelidir. Bu öneri makul olmakla birlikte statü farklılığından dolayı oldukça zordur.

14- İdari Hizmet Sözleşmeli Personel şeklindeki sözleşmeli personel uygulaması kaldırılmalı ve bu kapsamdaki personel, sözleşmeli personel ile eş zamanlı olarak kadrolu statüye alınmalıdır. Ayrıca İdari Hizmet Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına Dair Yönetmelikte yer alan disiplin cezası olarak yıllık ücret artışından yararlandırmaması hükmü kaldırılmalı, 657 sayılı Kanun’un disiplin cezası yaklaşımıyla çelişen bu haksız hükmün uygulanmasından kaynaklanan mağduriyetler giderilmelidir.

15- Sözleşmeli personelin başta fazla çalışma ücreti olmak üzere maaş dışı gelirlerindeki (ücret vb.) kesintilerin azaltılması suretiyle gelir kayıpları engellenmelidir.

16- Kadrolu-sözleşmeli personel arasında doğum, evlilik, mazeret ve sıhhi izinler bakımından birlik sağlanmalıdır. Eğer sözleşmeli personel uygulaması devam ettirilecekse en azından temel nitelikteki hakların kadrolularla eşitlenmesi gerekmektedir.

17- Bir üst göreve vekâleten görevlendirilen sözleşmeli personel, vekâlet edilen unvanın mali haklarından ve vekâlet edilen unvanın ek ödemesinden faydalandırılmalı ve vekâlet edene vekâlet ücreti ödenmelidir. Sözleşmeli personelin kadrolu personele vekalet etmesi hukuken mümkün olmayacağı için bu öneri doğru değildir. Nitekim Sayıştay raporlarında bu tür uygulamalar eleştirilmiştir.

18- Personel istihdamında güçlük çekilen yerlere atananların kadrolu statüye geçmek için çalışmak zorunda kaldıkları mecburi süreler kaldırılmalıdır. Kadroya geçme hakkı olan sözleşmeli personel için getirilen bu şartın kaldırılması sistem bozu özellik içermektedir. Bu nedenle bu önerinin hayata geçirilmesi oldukça zordur.

19- Kamu personel sistemi, 4/A ve 4/D olmak üzere iki statüyle sınırlandırılmalıdır. Bu önerinin de doğru olmadığını düşünüyoruz. Zira hem sözleşmeli personel istihdamının istisnai bir durum olduğunu kabul edip hem de istihdamın memur ve işçi olmak üzere iki statü ile sınırlandırılmasını önermek doğru değildir.