2020 yılı çok yönlü zorluklarla başladı ve aynı zorluklarla devam ediyor. Bütün yaşam faaliyetlerini zora sokan ve küresel sorun olarak ülkemizi de etkileyen COVİD-19 salgınıdır. Salgınla hem sağlık hem de ekonomik anlamda (birbirini tamamlayan alanlar-sağlık olmazsa ekonomi, ekonomi olmazsa sağlık alanında mücadele edilemez) mücadele edilmektedir.
Ekonomik alanda mücadelenin görünmeyen kahramanları arasında mali müşavirler yer almaktadır. Sistemden mali müşavirleri çıkarttığınızda mükellef-devlet arasındaki iletişimin, bir anlamda sağlıklı ekonomik faaliyetlerin yürümesi mümkün değildir.
Bu yazıda virüsle mücadele sürecinde mali müşavirlerin üstlendikleri misyona, yaşadıkları sorunlara ve beklentilerine kısaca değinilecektir. Amaç ise söz konusu meslek grubunun bir ekonomideki fonksiyonelliğini-değerini gösterebilme adına çok az da olsa bir farkındalık oluşturmaktır.
**
2019 sonu ve 2020 başlarında Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) öncülüğünde özel sektörde sistematik elektronik dönüşümler (dijitalleşme) başlatıldı. Ülkemizde e-dönüşüm kapsamı iyice genişlemiş ve birçok mükellef grubu e-defter, e-fatura, e-arşiv, e-müstahsil makbuzu, e-serbest meslek makbuzu gibi elektronik belgeler ile tanışmıştı. Tabii ki bu tanışmada kilit aktör mali müşavirlerdi.
Yeni sistemleri önce mali müşavirler öğreniyor ve uygulanması için mükellef gruplarına öğretiyor.
Bu yoğun tempoya ek olarak mali müşavirler mükellef grubu ayırt etmeksizin e-arşiv portal uygulamasının tüm mükelleflere anlatılması, uygulanması, sistemde yaşanan sıkıntıların çözülmesi gibi yoğun ve karmaşık elektronik sistemlerle de uğraşıyorlar.
**
11 Martta ilk koronavirüs vakası görülmesinden sonra hızla artan vakalar nedeniyle GİB ilk adımı attı ve önce yıllık Gelir Vergisi Beyannamelerini, ardından mart ayındaki diğer beyannameleri (KDV, Muhtasar, Ba-Bs formları) erteledi.
Bu arada ülkede 19 Mart 2020 tarihi itibariyle birçok işletme zorunlu olarak kapatıldı ve üretim durduruldu. Açık kalan işletmeler ise kısmi çalışma pozisyonu alarak personel azaltmaya ya da mevcut personeli daha az çalıştırmaya başladılar.
Bu süreçte kanunlarımızda yer alan fakat pek kullanılmayan Kısa Çalışma Ödeneği (KÇÖ) gündeme geldi. KÇÖ kısaca, bir işçinin hiç çalışmaması ya da eksik çalışması sonucunda ücretinde yaşanan düşüşün İş-Kur tarafından işsizlik ödeneği ile finanse edilmesidir. KÇÖ alınabilmesi için işverenin başvuru yapması ve bordro puantajlarının sisteme girmesi gerekmektedir. Bu işi hiçbir işveren yapamayacağından iş yükü yine mali müşavirlere kalmıştı.
Mali müşavirler KÇÖ ile uğraşırken 17/04/2020 tarihinde ücretsiz izin desteği çıkarıldı. Bu destek KÇÖ’den yararlanamayan ve ücretsiz izne çıkarılmış olan personele günlük belli bir miktar üzerinden yapılan yardımdı. Bu paranın işçi tarafından alınabilmesi için işveren başvurusu gerekmekte idi. Yine işverenlerin rolünü muhasebeci ve mali müşavirler üstlendi. Yüzbinlerce kişi ücretsiz izin parası alsın diye mali müşavirler gece gündüz, hiç olmadığı kadar mesai harcayarak çalıştı.
**
Sistemde yaşanan aksaklıklar (SGK ile İş-Kur sistemlerinin uyumsuzlukları vs.) nedeniyle ortaya çıkan hataların düzeltilmesi için yüzlerle dilekçe verildi. Bu arada ülkede sokağa çıkma yasakları başlamıştı. İlk sokağa çıkma yasağı uygulamasında mali müşavirler istisna kapsamında değillerdi. Bu nedenle yetişmesi gereken işler yetişmiyor, evrak girişleri için evlerde çalışılmak zorunda kalınıyordu.
Ne var bunda canım, herkes evden çalıştı denilebilir. Olay bu kadar basit değil.
Burada önemli iki önemli sorunla karşılaşıldı.
Birincisi; mali müşavirin çalışabilmesi ve verileri girebilmesi için mükelleflerden alış satış faturaları, tahsilat makbuzları, çek senet görüntüleri ve banka ekstreleri gibi belgelerin fiili olarak alınması ve yakın temasa girilmesi.
İkincisi ise, alınan evraklar/kâğıtlar üzerine bulaşmış bir virüsün bütün aileye bulaşma riski söz konusu olmasıdır.
Bu yüzden mali müşavirlerin evden çalışmaları, virüsle etkin mücadele kapsamında mümkün olmadı. Ayrıca yüzbinlerce işçi ücretsiz izne çıkarılmış ve bu işçilerin ücretsiz izin girişlerinin yapılması zaruri idi.
Kısa sürede kamu idaresi durumun farkına vararak mali müşavirleri ilk olarak 15.05.2020 – 19.05.2020 tarihleri arasında uygulanan sokağa çıkma yasağından muaf tuttu. Bu adım mali müşavirler için hem ailevi korunma hem de işlerini yetiştirebilme adına önemli bir adımdı. Herkes evlerinde yasaktan dolayı karantina altındayken mali müşavirler de ülke ekonomisinin çarklarının dönmesi, ekonomik faaliyetlerin aksamaması için işyerlerinde fiili mesaiye devam etti.
**
Maliye Bakanlığı mücbir sebep hali uygulayarak bazı mükellef gruplarının tüm beyannamelerini ve ödeme sürelerini 6 ay ertelediğini duyurmuştu. Ancak bir grup mükellef bu ertelemenin dışında kaldı ve beyannameleri zamanında verilmeliydi.
Bir başka kritik durum ise mücbir sebep kapsamında beyannamesi ertelenen mükelleflerin mayıs ayındaki geçici vergilerinin ertelenmemesi idi. Mücbir sebep kapsamındaki mükelleflere ait Mart 2020 dönemi KDV ve muhtasar beyannamelerinin son verilme tarihi 27/07/2020 tarihine ertelenmişti. Ancak, mayıs ayında verilmesi gereken 1. dönem geçici vergilerin verilme süresi uzatılmamış ve yasal süresi 17/05/2020 tarihi olarak kalmıştı. Bu durumda Mart 2020 beyanları da 17/05/2020 tarihinden önce verilmek zorundaydı.
Devlet en çok kaynağa ihtiyaç duyduğu dönemde vergilerden mahrum kalmasın, şirketler bu zor zamanları en az hasarla atlatsın, ücretsiz izine çıkarılan personelin cebine üç-beş kuruş girsin, sağlık çalışanlarının ücretleri rahatça ödenebilsin, tüm sağlık gereksinimleri hızla finanse edilsin diye mali müşavirler tam kadro geceli-gündüzlü çalıştılar.
Bu dönemde iş riski nedeniyle yüzlerce mali müşavirin pandemiye yakalandığını ve maalesef bazılarının vefat ettiğini de söyleyelim.
(Devam edecek)
