Sinek kağıdı etkisi, merkezi hükümetlerin yerel yönetimlere mali yardım (transfer) yapmaları sonrasında yerel yönetim harcamalarının arttığını ve gelir toplama performansının zayıfladığını ifade eden bir hipotez.

Burada aslında bu kavramın transferlerin (bağış ve yardım) belediyeleri hazırdan yemeye (harcamaya) alıştırdığını ve vatandaşların tepkisini çekmemek için de vergi toplamaktan kısmen vazgeçirdiğini ifade etmek için kullanılır. Hatta bağışlar kesildiğinde bile harcama alışkanlıkları devam eder denilmektedir.

Sinek kağıdı etkisi mali iktisat alanında birçok akademik çalışmaya da konu olmuştur.

Türkiye ile ilgili son yılları kapsayan bazı çalışmalarda bu ilişkinin geçerliliği test edilmiş ve ilişkinin varlığı tespit edilmiştir.

Yabancı ülkelerle ilgili literatüre bakıldığında ise benzer çalışmaların yine büyük bir kısmının teoriyi destekleyici sonuçlara vardıkları tespit edilmiştir.

**

Şimdi konunun seçimlerle ne alakası var dediğinizi duyar gibiyim.

Anlatacağım, biraz daha sabır.

Yerel yönetimlerin öz gelirlerinin ya da kendi topladığı gelirlerin toplam gelirleri içerisindeki payının az olması (örneğin 2017 yılı sonu itibariyle B. Şehir Belediye gelirleri içinde merkezi yönetimden transfer olarak sadece Genel Bütçe Vergi Gelirleri payı oranı yüzde 75,6) özerkliği olumsuz etkiler.

Türkiye’de 1980 sonrası dönemde yerel yönetim gelirlerinde yapılan artışların vergiler yerine transferler aracılığıyla yapılması merkezi idareye bağımlılığı artırdığı gibi, yerel yönetimlerin bütçe açıklarını da artırmıştır.

Bir diğer ifadeyle merkezden yapılan transferler yerel halkın vergi yükünü düşürmek yerine, harcamaları ve bütçe açıklarını artırmış. Merkezi idareye bağımlı bir yerel finansman yapısı ortaya çıkarmıştır

**

Merkezi yönetimin yerel yönetimlere gelir aktarımına etki eden bir diğer faktör iktidar partisiyle belediyelerin ayni parti mensubiyeti taşımaları durumunda ortaya çıkmaktadır.

Bu durumda belediyeler merkezi yönetim ile uyumlu bir şekilde çalışmaktadır.

Merkezi yönetimden gelen istek ya da talepler öncelikli hayata geçirilmektedir. Söz konusu belediyelerin ekstra talepleri de merkezi yönetimde çoğu kez karşılık bulmaktadır.

Bu karşılıklı, olumlu gibi görülen ilişki aslında bu belediyeleri halktan kopuk, tamamen merkezi yönetime bağımlı bir konuma taşımıştır.

İşte tam bu noktada sinek kağıdı etkisi devreye girmektedir.

**

Merkezden gelen gelirle faaliyetlerini sürdüren belediyeler hem merkezin, hem de kendi öncelikleri doğrultusunda çok da etkinlik araştırması yapmadan, israf boyutuna ulaşan harcamalar yapmakta ve bütçe açıkları vermektedir.

Hatta bu harcamaların önemli bir kısmıyla da belirli kişilere iş yaptırılmış, zengin bir azınlık kitle ortaya çıkmıştır.

Sonuçta halktan tamamen kopan, bir avuç kişiyle yönetilen belediye örnekleri ciddi bir halk tepkisine neden olmuştur.

Cumhurbaşkanı partisindeki belediyelerin bu tavırlarını farklı kanallardan elde ettiği bilgilerle görmüş; kamuoyu önünde uyarmış, hatta bazı belediye başkanlarının istifasını istemiştir. Ankara ve İstanbul belediye başkanlarının istifa ettirildiğini tekrar hatırlayalım.

**

Tabii ki bu noktada seçim sonuçlarının merkeze bağımlı, yani mali özerkliği olmayan, bir anlamda sinek kâğıdı etkisini içselleştiren (merkezden yapılan transferlerle) ve bu yapının halkın dışlanmasına neden olduğu bir belediyecilik anlayışının kaçınılmaz sonucu olduğunu belirtelim.

Gündem ekonomik reformlar olarak belirlenmişken, (buraya kadar anlatılanlar ışığında) yerel yönetim reformları da bir an önce başlatılmalıdır.

Bu reformların esas olarak; belediyelerin öz gelirlerini artırıcı, vergi aldığı halka hesap verici, onların istek ve ihtiyaçlarını önceliklendiren ve onları yönetime katacak bir anlayışı (yeni yapıyı) içermesi gerektiğini belirterek bitirelim.