Ustalık için 10 bin saat kuralını daima hatırlayalım. Outliers"in yazarı Malcolm Gladwell"in ortaya koyduğu bu kurala göre, deha olarak bildiğimiz pek çok kişinin sırlarından birinin en az 10 bin saat deneyim ve gayret göstermiş olduğudur.
Gayret ve tecrübe zekâdan önemli, çalışkanlık dehadan daha makbul bir meziyettir.
Müzik dahisi Mozart bile kabiliyetleri geç ortaya çıkmış biridir. Hatta Bill Gates"in dehasından çok çocukluk yaşlarına dayanan ve gece sabahlara kadar yazılım çalışması başarısını getirmiştir.
Gladwell"in kitabında bahsedilen ikinci bir kural daha var: Güç Mesafesi (Power Distance).
Yeteneklerin ortaya çıkması için günde 4 saatten 10 yıllık bir gayret gerekirken; toplumdaki güç mesafesi endeksine göre de alt kademelerde çalışanların özgüvenleriyle çekincelerini ve fikirlerini rahatça ortaya koyabilmelerine bağlıdır.
Güç Mesafesi kavramını Hollandalı yazar Geer Hofstede ortaya attı. Buna göre bireylerin üstleri veya içerisinde yer aldıkları grup liderlerine fikirlerini ifade ederken korkup korkmamaları oranına güç mesafesi deniyor.
Güç mesafesi ile elde edilen en yüksek endeks değeri 5,80, en düşük ise 3,25"tir. Ne kadar yüksekse o kadar olumsuz bir durum oluşturuyor. Maalesef Türkiye"nin güç mesafesi değeri 5,57 olarak belirtilmiş.
Güç mesafesindeki bireylerin otoriteyi eleştirmelerini veya karar alma süreçlerinde kendi fikirlerini beyan edebilmeleri bilinçdışı olarak sınırlanıyor.
Çocukluğumuzda büyüklerimizin azarlamalarını hatırlayın. Yapma, cıss, haddini bil, kes sesini gibi kavramlar ileriki dönemlerimizde de şekil değiştirerek sürüyor. "İcat çıkarma", "Eski köye yeni adet getirme", "dünkü çocuk" vs...
İşte bunlar toplumdaki güç mesafesinin ifadeleridir.
Bir taraftan ustalık için 10 bin saat gerekirken, tecrübe, gayrete en büyük psikolojik duvar olarak güç mesafesi ortaya çıkıyor.
Türk şirketlerinin içinde bulunduğu en büyük ikilemlerden biri budur. Siz bunu okullardaki eğitime, ailedeki bireylerin silikliğine veya diğer toplum departmanlarına kıyas edin.
Aslında Gladwell"e göre daha vahim sonuçlar da doğabiliyor. Kitapta Güney Kore pilotlarıyla ilgili örnek aslında kendi kurumlarımızı da güç mesafesi açısından yeniden değerlendirmemiz gerektiğini düşündürüyor.
Kore Havayolları son ölümcül kazasını 1997"de yaptı. Ancak geçmiş rakamlar o kadar kötü ki hala modern zamanların en kötü istatistiklerine sahip havayollarından biri olarak kabul ediliyor. 1970"den sonra tam 16 kazada 700"den fazla can kaybı yaşayan havayolu olarak biliniyor.
Sovyetler Birliği tarafından bir uçağı 1983"te düşürülünce Güney Kore bunu ulusal bir konu olarak ele aldı ve dışarıdan danışmanlık almaya karar verdi.
Teknik analizler, uçakların bakımı, kule sinyalleri, elemanların eğitimi ve masajları detaylı şekilde incelendi ve güç mesafesinin kazalarda etkin olduğu anlaşıldı.
Kültürel kodlar o kadar güçlü ki, baş pilot veya deneyimli kule yanlış veya yanlış yorumlanabilecek bir mesaj verdiğinde ekibin diğer elemanları buna itiraz edemiyorlar. Anlık karar noktasındaki teknik bir eleman analiz ve yorum yapma kabiliyetini kapatıyor. İkilem kazalarla sonlanabiliyor.
Egosu şişmiş bir lidere karşı meramınızı anlatabilir misiniz? Bu nedenle şirketler, markalar ancak CEO veya genel müdürlerinin kabiliyeti ve vizyonu kadar ilerleyebilmektedir.
İki yıl önce okuduğum Outliers"ı şimdi tekrar etme ihtiyacı hissettim. Üniversitede ders vermeye başlayınca ve şirketlerin kurumsallaşma çalışmalarına katkıda bulunmaya davet edilince karşıma güç mesafesi endeksi çıktı.
Güç mesafesi endeksi sağlıklı hale gelmeden ne işletmelerde mobbing azalır, ne de kurumlarda demokratik katılım sağlanabilir.
Büyük hedefleri olan kurumlar ve markalar Güç Mesafesi endekslerini kontrol ettirsinler.
