Eskiden dil ile yazıyı özdeşleştiren bir anlayış tarzı yaygındı. Hâlâ o anlayışın izi olarak "ses" yerine harf diyenler vardır; sesli harfler, sessiz harfler derler. Oysa yazı, konuşma dilinin başka bir ortamda var olmasını sağlayan bir ara yüzdür. Zamanla yazı dili, yani edebî dil, asıl şekil olan konuşma dilinden şekil, söz varlığı, anlam ve kullanım özellikleri açısından farklılaşır; ancak bu, yazının bir ara yüz olma özelliğini ortadan kaldırmaz.
Birçoğumuz içimizden okurken adeta dışımızdan okuyormuşçasına sesler çıkardığımızı duyar gibi oluruz. Çünkü insan dili âdeta "sesli göstergeler", kısacası "ses" ile kaimdir. İnsan dilinin nesneler ve kavramlar arasındaki ilişkiyi ifade eden daha üst ve bütün evren için ortak bir iletişim modeli olduğunu düşünüyorum. İnsanlığın ortak bir kavrayışı ve anlatışı var; ancak bunu sese dayanan farklı "ara yüz"ler kullanarak ifade ediyor. Bu ara yüzler her toplum için ayrı ayrı kodlandığında millî diller ortaya çıkıyor ve toplumlar arası iletişim kopuyor. Eğer bunu aşmayı başaran, mesaj daha beyinde oluştuğu anda - başka bir ara yüz haline dönüştürmeden - karşı tarafa ileten ve çözümleyen uygun verici ve alıcılar geliştirilirse belki hiç konuşmadan iletişim sağlama gücüne de sahip olacağız.
Bu "ara yüz" terimini bilgisayar terminolojisinden ödünçledim. Aslında bugünkü bilgisayar teknolojileri bu meseleyi anlatmakta elverişli. Yaklaşık on-on beş yıl önce bilgisayar kullanıcısı, biraz programcılıktan, bilgisayar dilinden anlardı. Klasik bir PC kullanıcısı birçok komut ezberler; bilgisayarın diline vâkıf, ne yapıp ne yapamayacağından haberdar olurdu. Sonra Macintoshlar çıktı, araya bir grafik ara yüz soktu. Şimdi bilgisayar kullanıcıları bir takım grafik işaretlere, sembollere basarak bilgisayarla iletişim kuruyorlar. Bilgisayarda işlerin nasıl yürüdüğünden habersizler. İnsan dili de işte buna benziyor. Yazı da, ses de asıl insan dilini örten, onu belki kolaylaştıran, hızlandıran birer ara yüz; ne var ki, evrensel iletişimde kısıtlayıcı bir yönü var.
Zaman zaman kimi farklı kültürler arasında ses ve yazının ayırıcılık engelini aşan (yine yazıyı kullarak) sistemler geliştirilmiş. Bilhassa ideografik yazı sistemi kullanılan Çincedeki işaretlerin Japonlar ve Türkler tarafından yine aynı manada olmak üzere Japonca ve Türkçe okunduklarını biliyoruz. Eski Türkçe devresinde kimi metinlerde aynı yazıyı Çinli, Çince; Türk, Türkçe olarak seslendiriyor ve okuyordu. Demek ki, uygun bir araç bulunduğunda "evrensel bir bildirişim sistemi"ne ulaşmak mümkün olabiliyor.
Teknoloji inanılmaz bir hızla gelişiyor. Bundan birkaç yüz yıl sonra belki insanoğlu aslında ortak olan "insanlık dilini" farklı ara yüzlere dönüştürmeyen bir iletişim aygıtı geliştirerek "Babil" öncesine geri dönecek. Bu muhayyel tek dilli toplumda "dil" belki şöyle tanımlanacak:
"Dil dediğimiz şey, karşılıklı iletişimin taraflarından birinin beyninde oluşturduğu mesajı başının üstündeki manyetik alınlığa ulaştırması ve bu mesajın karşı tarafca algılanmasıyla oluşur. Bunun en önemli vasıtalarından biri beyinden manyetik alınlığa gönderilen dalgalar, bu dalgaları gözle algılanabilir karakterlere dönüştüren manyetik alınlıktır. Tarih öncesi devirlerde insanların ilkel ses organları ve işitme yoluyla iletişim kurabildikleri biliniyorsa da bu yol çağımızda sadece Kuzey Amerikada New York civarında ilkel bir hayat süren yarı vahşi bir grup beyaz kabile tarafından kullanılmaktadır."
CNN Türk''ün internet programı "Net"in sunucusu Mehmet Sümer Bey, çeşitli kuruluşların internet saayfalarının adresini şöyle veriyor. Dabılyu, dabılyu, dabılyu, DOT, Filanca, DOT, kom... Önce dikkatimizi çekmek için aslında DÜT diyecekken yanlışlıkla mı DOT diyor diye düşündüm; sonra aklıma CNN''in ana dilinin İngilizce olduğu geldi. Koştum, baktım Webster''s''a. Dot, basitçe "nokta" demekmiş.
