Önce ahiret hayatının varlığını yadsımak ve hemen arkasından ulaşılabilecek bütün nimetlerin ahiret hayatından daha hayırlı olmadığı bize bildirilen dünya hayatında yer aldığını kabullenmek insanın istiğnaya sürüklenmesine sebep olur. İnsan için ahiret hesaba katıp katmamakta muhayyer bırakıldığı boyuttur. Ölünce bu boyutun künhüne varma bakımından uyanır, ayıkırız ve uykumuz, baygınlığımız sırasında ahiret yurdunu özleyip özlemediğimiz hususunun biz ölmeden önce bile üzerimizde nasıl etkinlik göstermiş bulunduğunu anlarız. Dünyanın insandan önce değiştiğini bilmek ahiret hayatına duyulan sevginin dünya hayatına duyulan sevgiye baskın çıktığını tasdik etmektir.
Albert Einstein "Tanrı zar atmaz" dedi. Bununla tabiat kanunlarının şaşmazlığını işaret etmek istiyordu. Ona göre tabiat kanunlarının keşfiyle Tanrı iradesini açık etmek aynı anlama gelirdi. Buna karşılık Niels Bohr Tanrı''nın zar atıp atmadığı konusunda fikir beyan etme yetkisinin ne Albert Einstein''a, ne de bir başka insana verilmiş olduğu görüşündeydi. Oysa Einstein tek dünyalılıkta o derecede ısrarlıydı ki içinde (bir) hayatımızın cereyan ettiği algılar ortamının mutlak sonuçlara varacağını düşünüyordu. 1929 yılında yaptığı bir konuşmada şöyle dedi: "Eğer benim görecelik kuramımın başarısı kanıtlanırsa, Almanya bana bir Alman olarak sahip çıkacak ve Fransa benim bir dünya vatandaşı olduğumu ilân edecek. Ortaya attığım kuramın sahteliği kanıtlanacak olursa, Fransa benim bir Alman olduğumu söyleyecektir ve Almanya ilân edecektir ki ben bir Yahudi''yim."
Bu sözler 1919''daki güneş tutulmasının Einstein''ın kuramlarını doğrular göründüğünden on, 1921''de Nobel Fizik Ödülü''nü almasından sekiz yıl sonra söylenmiş. Olan biten vesilesiyle görüyoruz ki sadece bir insan değil, aynı zamanda bütün insanlık kendinden, kendilerinden önce değişen dünya karşısında hangi tutumun takınacakları konusunda eni konu bocalamaktadır. Dünya o zaman da değişmekteydi ve daha sonra da insandan bağımsız ve insandan önce değişti. İnsan ise hep gecikti, geç kaldı. 1933''te Albert Einstein''ın ABD ziyareti sırasında Almanya''da Aldolf Hitler iktidara geldi. Fizikçi 1939''da Başkan Roosevelt''te bir atom bombası yapmanın mümkün olduğunu bildiren mektubu yazdı. 1940''ta Amerikan vatandaşı oldu ve vatandaşı olduğu ülkeyi ölünceye kadar terk etmedi. Ömrü boyunca Siyonizm''e olan desteğini hiç azaltmadıysa da kendisine 1952''de teklif edilen İsrail cumhurbaşkanlığını kendi tabiatının bürokratik işlerin altından kalkmaya müsait olmadığı gerekçesiyle reddetti.
Hasılı, ne Fransa''nın onu dünya vatandaşı veya Alman; ne Almanya''nın onu Alman veya Yahudi ilan etmesine gerek kaldı. Çünkü insan ve insanlar değişti. Ne var ki dünya hem tek tek her insandan ve hem de insanlıktan, insanların tümünden tamamen bağımsız ve daha önce değişti.
