Vural Savaş''ın yaptığı basın açıklamasından sonra devlet ve bürokrasi üzerine çeşitli çevrelerden yorumlar geldi, geliyor. Bunların içinde Mesut Yılmaz''a ait olanlar ayrı bir önem taşıyor. Çünkü kendisi son haftalarda sizden iyi olmasın, oldukça olumlu bir grafik çiziyor. Bunun nedenlerini biz sade vatandaşlar olarak bilemiyoruz ama insanlara değişim hakkını vermek zorundayız. Onları geçmişte yaptıklarına mahkum edemeyiz.
Mesut Yılmaz''ın vurguları teorik olarak da hazırlıklı bir muhteva taşıyor. Bana çok önemli gelen bir sözü şuydu : Mevcut konumlarını korumak isteyenler, çeşitli bahanelerle demokrasinin askıya alınmasını tavsiye ediyor. Cümle tam olarak böyle değildi ama anlamı böyleydi.
İşte bu noktada, bütün o vatan millet edebiyatının ötesinde siyaset ve ekonomi bilimi açısından çok temel bir noktaya geliyoruz. Toffler''in haber verdiği ve şu anda Batı ülkelerinde uygulamaya doğru giden bir gelecek tasavvuru karşısında az gelişmiş ülkelerde yerleşik bürokrasinin direnişi söz konusu. Ekonomik ve siyasi örgütlenmeleri yetersiz kalan bu gibi ülkelerde özel sektörle devlet sektörü arasındaki rekabet kendini çeşitli şekillerde gösteriyor. Ve toplum hayatına genellikle insan hakları ihlalleri olarak yansıyor.
Nasıl şirketler arasında pazarı ele geçirmek için kıyasıya bir rekabet varsa bu gibi ülkelerde genellikle en büyük sektörü oluşturan kamu kurumları da kendi çıkarlarını korumak için piyasayı yönlendirmek üzere elinden geleni yapıyor. Çünkü bu işten, yani bürokrasideki karmaşık örgütlenmeden geçimini sağlayan, ay başlarını bekleyen milyonlarca amir ve memur söz konusu. Özel sektörde istihdam edilen her personelin şirkete kazandırdıkları ve maliyeti kuruş kuruş hesaplanırken, devlet sektöründe böyle bir kaygı yoktur. Çünkü orada günlük hayata ilişkin pratik ölçütlerin yerine toplumun varlığıyla ilgili "ali menfaatler" devreye girer.
Kurumlar arası ilişkilerin düzenden yoksun olduğu hantal bürokratik ortamlarda artık kurumun işlevleri, faydaları, sonuçları birbirine karışmıştır. Nereden ne kadar verim alındığına kimse bakmaz. İşin en tuhaf tarafı bütün bu kurumsal yapının halkın işlerini görmek için oluştuğu bile unutulmuştur. Vergiler insanlara ağır gelir ama bürokrasinin bu haliyle devam etmesine kimse söz söylemez. Çünkü belli sınırlar içinde yaşayıp duran insanlar, devlet kurumlarının zaten böyle şeyler olduğunu düşünmektedir. Ellerinde karşılaştırma ölçütleri yoktur. Zaten bunu düşünecek ve zamanında gerekli önlemleri alarak sürekli değiştirebilecek bir esnekliğe sahip olsaydı, bugün Üçüncü Dünya ülkesi olmayacaktı.
Güney Amerika''da, Asya''da, Afrika''da nice çağdaş dünya devletinde resmi bürokrasiler hep birer ana sektör halinde.. Amerika''daki devlet kurumlarıyla özel sektör arasındaki oransal durumu az gelişmiş ülkelerle karşılaştırdığınızda durum açıkça ortaya çıkıyor. Bu ülkedeki hangi işlerin hangi kurumlar tarafından ve kaç personelle yürütüldüğü üzerine var olan rakamlara bakarsanız, çarpıcı bir durumla karşılaşırsınız. Bütün Avrupa ülkelerinde işlerin bize göre çok daha az personelle ve daha düzenli bir şekilde yürütüldüğünden emin olabilirsiniz. Devlet hazinesinden bürokrasi ve makam harcamalarına ayrılan pay inanılmaz derecede düşük oranlarda. Zengin ülkelerin yöneticileri daha mütevazı bir hayat sürüyor. Çünkü oralarda toplumla devleti arasında karşılıklı bir denetim ilişkisi var.
ABD''deki ilişkiye bakarsak, "vergi veren vatandaş" kavramının orada hayati bir önem taşıdığını görüyoruz. Vatandaş, vergi veriyor, oy kullanıyor ve bunun karşılığında bütün o haklara, özgürlüklere ve alacağı hizmete hak kazanıyor. Devlet görevlilerinin kendisinin hizmetkarı olduğunu düşünebiliyor. Onlar orada benim için duruyorlar, diyor. Osmanlı geleneğinde de yöneticilerin bölgelerinin hakimi değil, hadimi, yani hizmetçisi olduğu anlayışı vardı.
Az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerde, bürokrasi dev bir şirket. Bu işten kazanç sağlayanlar durumlarını korumak için çeşitli bahanelerle mevzuatı, hukuku eğip bükebiliyor. Bu sektörel rekabette olan, vatandaşın normal hayatına oluyor. Vergileriyle beslediği adamlar başlarına problem olup çıkabiliyor.
