Bazı riskler olsa da hemen hemen tüm dünya ekonomi tarafında 2020 yılına çok ümitli başlamıştı. Her ne kadar ben aksini iddia etsem de ticaret savaşlarının sonlanacağına dair ümitler vardı. Öte yandan Trump’ın ikinci dönem başkanlığı garanti görülüyordu. İçeride de Türkiye yeniden büyümeye başlamıştı ve ikinci çeyrek için çok daha yüksek bir büyüme bekleniyordu. Tam da bunları konuşurken Covid19 pandemisi ile karşı karşıya kaldık. Dev ekonomiler çaresizlik içinde bir bir kapanmaya başladı.
Pandeminin ekonomik maliyetini hesaplamanın mümkün olmadığını düşünüyorum. Elbette pandeminin ekonomilerdeki etkilerini hafifletmek için hükümetlerin mali desteklerini matematiksel olarak hesaplamak mümkün olabilir. Ancak ekonomilerdeki kapatmaların, sağlık sistemlerindeki yetersizliklerin, bazı devletlere ve hükümet politikalarına olan güven kayıplarının telafisi mümkün olmayacak yaralar açtığı aşikar. Bu negatif dışsallıklarını hesaplamamızın imkansız olduğu bir durum.
Öte yandan pandemi ile beraber bireylerin tüketim ve tasarruf alışkanlıklarındaki değişim de göz ardı edilmemeli. 2008 Küresel Finansal Krizi sonrası değişen merkez bankacılığı anlayışının bir kez daha değişmesi gerektiği günlerden geçiyoruz. Örneğin 2008 sonrası ortaya çıkan para politikalarının pandemi ile beraber yeniden kullanılmasının beklendiği kadar etkili olmadığını görüyoruz.
Bana kalırsa aradaki fark şu: 2008’de ani bir çöküş yaşadık ve onu toparlamaya çalıştık. Ancak Covid19 ile beraber küresel ekonomi bir çöküş süreci yaşıyor ve kendi kendisini besleyen bir krizden bahsediyoruz.
İngiltere yeniden kapanıyor. Boris Johnson 1 aylık izolasyon açıkladı. İspanya’da geceleri sokağa çıkma yasağı var. Almanya önümüzdeki ay boyunca yemek ve sosyal mekanları kapatıyor ve kapatma sürecini uzatacağı düşünülüyor. İtalya restoranları 18.00’den sonra kapatıyor. ABD seçimlerinin hemen ardından kapatmalar geleceği tahmin ediliyor. Özetle pandeminin ikinci dalgası giderek daha güçlü bir şekilde ekonomiler üzerinde kara bulutlar toplamaya başlıyor.
Son söylenecek cümleyi baştan söyleyeyim. “Hiç ‘talep’ olmasa ne güzel olurdu! Talep olmasa enflasyon da olmazdı.” Elbette bu bir ironi ama kur ve enflasyon üzerinden Türkiye için tavsiye(!) edilen faiz hadleri hemen hemen bu cümlelere denk geliyor. Kabaca bu tavsiyeler ekonomiyi durdurmayı teklif etmek anlamına geliyor. Dünya yeniden kapanırken, pandeminin ekonomik ve sosyal etkileri ile mücadele edebilmek için yeni teşvik paketleri ilan edilirken Türkiye ekonomisine yönelik bazı öneriler iyi niyetle bağdaşmıyor.
