Türkiye tarihi öneme sahip projelerden birisini daha hayata geçirdi. Açılışı 8 Ocak tarihinde gerçekleştirilen “TürkAkım” projesinden ilk gaz akışı 1 Ocak tarihinde başladı. Bu proje pek çok açıdan büyük öneme sahip, projenin stratejik değeri ise içinden akan gazdan çok daha fazla.
Rusya’nın Avrupa ile gaz ticaretinde geçiş güzergahı olan Ukrayna ile 2006 yılından başlayarak çeşitli sorunlar yaşaması üzerine Rus doğal gazını Karadeniz’in altından Bulgaristan’a, daha sonra İtalya ve Avusturya’ya taşımak üzere, her biri 15,75 milyar metreküp kapasiteli 4 ayrı boru hattını (toplam 63 milyar metreküp) içeren Güney Akım Projesini planlanmıştı. Projede ilerleme kaydedilemeyince, 1 Aralık 2014 tarihinde Üst Düzey İşbirliği Konseyi Toplantısı çerçevesinde ülkemizi ziyaret eden Devlet Başkanı Putin, AB ve Bulgaristan’ın olumsuz tutumlarına atıfla, Güney Akım’ın yerine Türkiye’ye uzanacak yeni bir projenin (“TürkAkımı”) öngörüldüğünü açıklamıştır.
Her ne kadar enerji basınında projenin 2015’te Rus jetinin düşürülmesiyle askıya alındığı yazılıp çizilse de Putin tarafından beklenmeksin masaya konulması, devasa ölçeği ve çok boyutlu bir enerji jeopolitiğini içermesi nedeniyle proje için gerekli adımların atılması zaman almıştır. Projeye ilişkin Hükümetlerarası Anlaşma, 2016 Ekim’de imzalanmış, her iki ülkedeki iç hukuk sürecinin tamamlanmasının ardından 2017 Şubat ayında yürürlüğe girmiş ve projenin inşaatı fiilen 2017 Mayıs’ta başlamıştır. Kasım 2018’de boru hattın deniz bölümünün yapımı ve nihayet 2019 yıl sonu itibariyle kara kesiminin ve alım terminalinin inşaatı tamamlanmıştır. İlk gaz akışı 1 Ocak itibariyle başlarken, resmi açılış da 8 Ocak’ta Putin ve Erdoğan’ın katıldığı bir törenle yapılmış oldu.
Proje Gazprom ve BOTAŞ’ın ortak girişimi ile tamamlandı ve toplam maliyeti 11,4 milyar Euro. Hat Rusya’nın Anapa kentinden başlıyor ve Türkiye’de Kıyıköy’den giriş yapıyor. 2 hattan oluşan TürkAkım’da her bir hattın kapasitesi yıllık 15,75 milyar metreküp. Karadeniz’in altında geçen kısmı 935 kilometre. Yer yer hattın deniz altından geçtiği derinlik 2 kilometreyi geçiyor. Boru hattı, her biri 81 santimetre çapında ve 12 metre uzunluğunda tasarlanmış binlerce boru kesitinin birleşiminden oluşuyor. Hat, basınca dayanımı artırmak için 39 milimetre kalınlığında özel tasarım borulardan inşa edildi.
Projede 15,75 milyar metreküplük birinci hatla gelecek gazın tamamını Türkiye alacak. Birinci hattın devreye alınmasıyla, Rus gazını Ukrayna, Moldova, Romanya ve Bulgaristan üzerinden ülkemizin ekonomik faaliyetlerinin ve nüfusunun yoğunlaştığı Marmara Bölgemize getiren Batı Hattı’nın ikame edilmesi mümkün olabilmiştir. Yani gaz alımında transit konumundaki üçüncü ülkelerden kaynaklanan riskler ortadan kalkmış oldu. Batı Hattı’ndan alınan yıllık 14 milyar metreküp gazın mevcut sözleşmelerin şart ve koşulları değişmeksizin TürkAkım’ın birinci hattı üzerinden Türkiye’ye teslim edilmesi, bu riskin azalması anlamına geliyor.
Türkiye, ispatlanmış hidrokarbon rezervlerinin dörtte üçünün bulunduğu üretici ülkeler ile önemli tüketici pazarlar arasında stratejik konuma sahip bir geçiş ülkesidir. Bu cümleyi artık ezberledik. Enerjide transit bir ülke olmak bir ülkeyi enerji merkezi yapsaydı veya enerji jeopolitiğinin ortasına oturtsaydı, Rusya Federasyonu’ndan (RF) Avrupa istikametine yıllık 150 milyar metreküpten fazla doğal gaz sevk etme kapasitesine sahip altyapısı bulunan, uzun yıllar Rusya’nın AB’ye sevk ettiği gazın yaklaşık dörtte üçünün geçtiği Ukrayna Avrupa’nın enerji merkezi olurdu. Oysa Ukrayna konusunda geldiğimiz noktayı biliyoruz.
Bölgemizde en gelişmiş doğal gaz altyapısına sahip aynı zamanda bu coğrafyada spot doğal gaz ticaretinin yapıldığı bir enerji borsasına sahip tek şehir İstanbul. Doğal gazda “köprü, kavşak veya koridor” söylemlerini artık rafa kaldırmanın zamanı geldi. Zaman içinde Türkiye, doğal gazın salt transit geçtiği değil, aynı zamanda fiyatlandırılmasında da rol oynayacak, bölgedeki doğal gaz pazarının gelişimine yön verecek, serbest piyasa koşulları içerisinde daha fazla alıcı ve satıcının bir araya geleceği kilit bir ülke konumunu alacak. Bu bakımdan bugünden bu stratejik hedefe yönelik olarak doğru kavramları kullanmaya başlamalıyız.
