Kış yaklaşıyor. Ancak görünen o ki bu kış daha önceki kışlardan hem daha zor hem de daha sıkıntılı geçecek. Her ne kadar Avrupa ülkeleri çeşitli tedbirler ilan ediyor olsa da alınan bu tedbirlerin algısal etkisinden başka bir karşılığı yok. Zira karşı karşıya kalınan teknik tablo öyle kolay kolay ikame edilecek cinsten değil. Hem arz tarafında hem de fiyat tarafındaki riskler Avrupa başta olmak üzere dünyaya “unutulmaz kış” yaşatacak.
Her ne kadar konu Rusya-Ukrayna Savaşı başladıktan sonra daha sık gündeme gelse de Avrupa’nın enerji meselesi ve enerjideki dışa bağımlılığı konusu oldukça eski bir hikâye. 2021 yılı verilerine göre Avrupa’nın Rusya’dan ithal ettiği toplam doğal gaz miktarı 155 milyar m3. Bu miktar toplam ithalatın %43’üne denk geliyor. Ancak mesele sadece doğal gaz ile sınırlı değil. Avrupa’nın ithal ettiği toplam petrolün %29’u ve yine kömürün de %54’ü Rusya’dan.
Avrupa’nın enerji alanında Rusya’ya olan bağımlılığını azaltma çabaları da yeni değil. Avrupa ülkeleri Sovyetler Birliği döneminden bu yana söz konusu bağımlılığı azaltma konusunu gündemine alsa da reel gelişmeler ve acil ihtiyaçlar bu konuda kayda değer bir ilerleme sağlamalarını engelledi. Nihayet bu “acı tablo” savaş ile beraber iyice ayyuka çıkmış oldu.
Sanırım herkesin en çok merak ettiği konulardan birisi bundan sonra Avrupa’nın enerji krizinin nereye evrileceği. İlk olarak söylememiz gereken konu şu; Avrupa’nın şu ana kadar ilan ettiği tedbirler ve yaptığı girişimlerin elle tutulur teknik bir karşılığı olmayacak. Mağaza vitrin ışıklarını kapatmak, klimaların derecesine sınırlama getirmek, kamu binalarının ısısını düşürmek gibi konular tamamen algısal. Vatandaşların “unutulmaz kış” konusundaki farkındalıklarını şimdiden artırmak istiyorlar. Öte yandan Rusya’dan aldıkları doğal gazı kısa vadede ikame etmeleri de imkânsız. Azerbaycan’da, Katar’da ve ABD’de yapılan girişimler de “bakın biz çaba sarf ediyoruz” imajı vermekten başka bir şey değil.
Tüm bu tespitlerimizin sonucu da şuna işaret ediyor: doğal gaz arzında sorun yaşanacak. Doğal gaz ve elektrik fiyatları el değil can yakacak. Kesintiler olacak. Avrupa’da sanayi üretiminde tarihi düşük seviyeleri göreceğiz. Hatta maalesef Kuzey Avrupa’da donarak ölen insanların haberlerini alacağız. Son tespit size iddialı gelmesin. Daha önce de oldu çünkü.
Savaş öncesi İngiltere’nin AB’den ayrılması, Yunanistan’ın belirgin bir ekonomik getirisi olmadan neden olduğu götürüsü yüksek maddi ve siyasi yükü ile dönem dönem İtalya’nın yüksek borcu kapsamında AB’nin bütünlüğünü çok tartıştık. Ancak bu kez konu çok daha ciddi bir boyuta gelmiş durumda. Hatta Avrupalı siyasiler bile artık en yüksek tonda bu konuyu dile getiriyor. Son olarak AB Dönem Başkanı Çekya’nın Adalet Bakanı Pavel Blažek: “Avrupa’da çözüm bulunmazsa enerji krizinin Çekya siyasi sistemi için kritik sonuçları olacak, durum AB’yi de tehdit etmeye başlıyor” dedi.
Eğer İran tarafında ciddi bir problem yaşamazsak Türkiye’nin bu kış enerji arzında önemli bir sorununun olmayacağını değerlendiriyoruz. Ancak yine de tedbirli olmakta fayda var. Bu yüzden Türkiye’nin biten kontratlarını yenilediğini ve mevcut depolarını ağzına kadar doldurduğunu görüyoruz. Fakat fiyatlar tarafında aynı iyimser tabloya işaret etmek zor. Zira kışın daha da artacak doğal gaz fiyatlarının faturalara yansıtılmama ihtimali çok düşük. Konutlarda kullanılan elektrik ve doğal gazın sübvansiyonları devam edeceği için görece olarak daha az hissedilecek olan fiyat artışları sanayide çok daha belirgin olacak. Ancak yine de unutmamak lazım “En pahalı enerji, olmayan enerjidir.”
Öte yandan Avrupa’nın enerji krizinin Türkiye için bazı fırsatlar doğurduğu da aşikâr. Özellikle sanayi üretimi tarafında Avrupa’nın enerji krizi nedeniyle zorunlu olarak boşaltacağı alanlar ve pazarlar olacak. Türkiye’nin bu alanlara ve pazarlara yönelmesi faydalı olacaktır. Ayrıca hali hazırda çok sayıda Avrupalı şirketin krizden kendilerini korumak için Türkiye’de üretim ortağı aradığını ve şimdiden bazı anlaşmalar yaptığını biliyoruz. Evet enerjide kriz kapıda ama fırsatlar da var.
