1976 ve 1977 yıllarında yerinde yaptığımız çalışmalarla Yugoslavya''daki Türk eserlerinin sayısı 6941 olarak tesbit edilmiştir. Tabii ki bu sayı, hiçbir zaman kesin değildir. En az bu kadar demek daha doğru olabilir.

Yugoslavya''daki bu 6941 adet yapının dağılımı şu şekilde:

2697 cami, 233 medrese, 1134 mektep, 296 tekke, 837 han, 219 hamam, 126 türbe, 182 köprü, 346 çeşme, 351 sebil, 23 kervansaray, 34 darü''l- hadis ve darü''l- kurra, 88 kale, 28 imaret...

Diğerleri; saat kulesi, ocak- kule, su kemeri, misafirhane, hazire, bedesten, saray, kabir, konak, çarşı, namazgah.

Bu verilen rakamlar içinde Kosova muhtar bölgesinin 359 eseri de yer almaktadır. Bu eserlerin dökümü şöyle: 215 cami, 15 medrese, 26 mektep, 24 tekke, 42 han, 9 hamam, 11 köprü, 9 türbe, 2 imaret, 1 kale, 1 çeşme, 4 saat kulesi.

Yukarıdaki sözümüzü tekrar ederek bu rakamların artabileceğini fakat eksilmeyeceğini belirtelim. Bu 360 eserin 70''den fazlası bugün ayakta durmaktadır. Kosova''da bulunan yerleşim birimlerinden birisini örnek olarak vermek istiyoruz:

İPEK (PEC): İpek, Karadağ hududuna yakın ve Dukakin sancağındadır. XX. asrın başında 18 bin nüfus ve 10 cami, 2 medrese, 10 hanı vardır. Camilerin 8''i tarafımızdan görülmüştür:

1- Abdurrezzak Paşa (saat kulesi) Camii: Çatılı olup namaza açıktır.

2- Deftardar Camii ve Türbesi: Çatılı bir camidir, ibadete açıktır.

3- Bulazâde (Hamam) Camii: Çatılıdır, ibadete açıktır.

4- Kurşunlu (Merre Hüseyin) Camii: Çatılı ve ibadete açıktır.

5- Fatih (Bayraklı) Camii: Fatih Sultan Mehmed devri yapısı olan bu camii, kasabanın en büyük kubbeli camiidir; önünde de bir çeşme vardır.

6- Taftalı (Kara Muço) Camii: Çatılı, minaresi yarı yıkık, metruk bir camidir.

7- Muslih Ağa Camii: Çatılıdır ve ibadete acık olup önünde bir çeşme vardır.

8- Gülfem Hatun Camii: Çatılı bir binadır ve ibadete açıktır.

İpek''de bunlardan başka, Güçbeyzâde Hasan Çelebi, Hacı Halza, Hacı Kurt, Hacı Mehmed, İshak Hoca- Ağaç, Kara Hüseyin, Osman Çavuş, Sinan Çeribaşı camileri ve adı bilinmeyen bir cami, ayrıca 3 medrese, 13 mekteb, 1 imaret, 1 kütüphane, 3 tekke, 9 han, 1 hamam, 1 saat kulesi, ve Tahir Paşa Konağı zikredilebilir. İpek köylerinde ise 5 cami görülmektedir.

Kaynak: İ. Aydın Yüksel, I. Kosova Zaferi''nin 600. Yıldönümü Sempozyumu Bildirileri, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1992.

"Daha selâmetle, daha dürüst olarak yürüyeceğimiz yol vardır. Büyük Türk kadınını mesaimizde müşterek kılmak, hayatımızı onunla birlikte yürütmek, Türk kadınını ilmî, ahlâkî, içtimaî, iktisadî hayatta erkek şeriki, muavin ve müzahiri yapmak yoludur. Eğer kadınlarımız şer''in tavsiye, dinin emrettiği bir kıyafetle, faziletin icabettiği tavru hareketle içimizde bulunur, milletin ilim, sanat, içtimaiyat hareketlerine iştirak ederse bu hali, emin olunuz milletin en mutaassıbı dahi takdirden men''i nefs edemez. Bilâkis o halin aleyhinde söylenecek sözlere karşı, belki onu müteşebbislerinden daha fazla müdafiî olur."