Dün kaleme aldığım satırlar, bazı yanılma payları da içinde olmak kaydiyle, bütünüyle Rusya kamuoyunu anlatmaya çalışıyordu. Kuşkusuz bu panaromik bir tasvirdir ve Rusya''ya ait yönetim refleksi bunun tamamen dışındadır. Ayrıca bu noktaya da temas etmemiz gerekiyor.
Bilmiyorum Türk basınına yansıdı mı? Tataristan ve Başkurdistan''ın "Saban-toy" denilen millî bir bayramı var. Bahar veya yazın girişi, toprağın sürülme mevsiminin başlangıcı anlamına geliyor. "Saban" bildiğimiz bir kelime zaten. "Toy" da toplu eğlence, bayram demek. Başkurtlar bu bayramı Tatarlara göre biraz daha erken kutladılar. Tatarların Saban-toy''una Rusya Devlet Başkanı Putin de, Tatar millî kıyafetleri giyerek iştirak etmiş. Danslara iştirak etmiş, bilek güreşleri yapmış.
Talgat Tacettin-Putin diyaloğu
Yeltsin''in dokuz yıllık başı boşluk döneminin ardından, Rusya''yı derleyip toparlamaya çalışan asık yüzlü Putin bile; işte görüyorsunuz, Rus olmayan halklara beraber yaşamanın, iyi geçimin mesajlarını aktarmanın yollarını arıyor.
Putin''in buna benzer davranışları sık sık sergilediğini, Rusya''nın içinde bulunduğu zor şartların kendisini buna mecbur bıraktığını kabul etmemiz gerekiyor. Yaptığı sohbetlerden, Putin''le sık sık görüştüğü sonucuna ulaştığım Umum Rusya Müslümanları Müftüsü Talgat Tacettin''e, Putin aynen şöyle demiş:
-Sayın Müftü!.. Ümidimiz artık size kaldı!.. Görüyorsunuz, Rusya olarak nüfusumuz artmıyor, azalıyor. Bu noktada sizin telkinlerinize ihtiyacımız var.
Sözün bu safhasında, son derece zeki müftü atılan pası boş bırakmıyor ve âdeta taşı gediğine yerleştiriyor:
-İnsanları dinî açlık içerisinde bırakmanın sonunu, işte hep birlikte görüyoruz. Önümüzü açın, dinî eğitimi alabildiğine serbest bırakın!..
Bu müftü ki cuma hutbelerini bir, birbuçuk saat sürdürüyor. 20-30 dakikalık kısmını da Rusça olarak özetliyor. Sebep?.. Akşam televizyonda, bu bir-birbuçuk saatlik hutbe, Moskova, Başkırt, Tataristan televizyonlarından yayınlanıyor. Yani Türk olmayan ne kadar millet ve kavim varsa, onlar da dinleme imkânı buluyor.
Yani Yeltsin sonrasının dağınık Rusya''sı böyle bir manzara içerisinde. Muhtar Cumhuriyet sınırları birbirine girmiş, nüfuslar tedâhül etmiş, karşılıklı evlenmeler alabildiğine çoğalmış. Gerek Asyalı bir kavim olmaları, gerekse ırkî nüfus öbeklerinin alabildiğine dağınıklığı, bu kavimlerdeki ekstremist duyguları alabildiğine törpülemiş. Kaldı ki Çuvaş, Tatar, Başkırt Türkleri kendi meclislerinden de geçirerek, Rusçanın yanısıra kendi Türkî dillerini eğitim dili, hukuk dili seviyesine yükseltmek için ciddi aşamalar kaydetmiş.
Çeçenistan konusu ne âlemde?
Doğrusu, bu uyumlu hava beni sevindirdi desem yeridir. Fakat insanın içinde çöreklemiş, bir soru var ki, âdeta ıkınıp duruyor. Peki ne zamana kadar sürecek bu olumlu hava? Sürer mi, sürmez mi? Rusya toparlandığı, yönetimin merkezî karakteri alabildiğine arttığı bir dönemde dahi bu uyumlu hava devam eder mi?
Bu tür soruları, o yörelerdeki aydınlara (Rus veya Türk) çok sordum. Çok vuzûhlu cevaplara erdiğimi söyleyemem.
Fakat bu tür konular konuşulurken, ister istemez Çeçenistan sorununun gündeme geldiğini de ifade etmem gerekir. Rusya içlerindeki Türkleri ve müslümanları bu konuda ikiye bölünmüş gördüm. En net ve keskin tavrı Tatarlar göstermiş. Tatar Millî Meclisi karar almış. Tatar askerler, Çeçenistan''a savaş için gönderilmeyecek!.. Putin''in, Tatarların Saban-toy''una iştirakinin altında yatan sebebi, sanırım daha iyi anlıyorsunuzdur.
Buna karşılık genel hava daha farklı!.. Rusya''daki yaygın Türk ve müslüman nüfuslar, Çeçenistan konusunda hayli kuşkulu ve tedirgin. Şöyle ki, bu savaşı Rus KGB''si ve askerler, bilinçli olarak uzattı ve iyi kullandı diyorlar. Yani Rusya''nın toparlanması ve Putin''in iktidara getirilmesi için!.. Ve bunda da muvaffak oldular.
İkinci argümanları da şu: Çeçenistan''ın 800 bin ila bir milyon 200 bin arası bir nüfusu var. Bu kadar küçük bir nüfus, Umum Rus Federasyonu''nda yaşayan 20-30 milyonluk müslüman halkın güvenli yaşayışını zora soktu. Uyumuş ve uyuşmuş Rusluk bilincini ve Rusya devleti''nin parçalanabileceği endişesini uyandırarak, Putin iktidarını ortaya çıkardılar. Çeçenler bunun yerine, Tataristan ve Başkurdistan''ın tabi olduğu genişletilmiş Muhtar Cumhuriyet uygulamasını tercih etmiş olsalardı; hem kendileri, hem başkaları için daha isabetli davranmış olurlardı vs.
Rusya-Türkiye ilişkileri
Bütün bunlar bir tarafa!.. Şu günkü günde, 3-5 milyon Anadolu çocuğu Rusya siteplerinde dolaşıyor. Henüz Türkiye basın ve kamuoyu bu gerçeğin farkında değil. On milyar doları bulan bir ihracatın, bir o kadarlık müteahhitlik yatırımlarının, açılmış binlerce işletmenin, okullar dolayısıyla eğitime tabi tutulan onbinlerce öğrenci imkânının devamı ve geliştirilmesi bakımından, Türkiye Rusya ilişkilerinin daha bir dikkatle yürütülmesi gerekiyor.
Bu dikkat ve teyakkuz vurgusunu, sırf Türkiye''nin genel menfaatleri bakımından yapmıyorum. Ağırlıklı olarak, oralarda yaşayan ve 20-30 milyonu bulan nüfus öbeklerinin rica ve öngörülerini yerine getirmiş oluyorum.
