Enerjisi olmayan, enerjide boğazına kadar dışarı bağlı bir ülke olarak; Azerbaycan"ın, Türkmenistan"ın, İran"ın, (K.) Irak"ın, Akdeniz"in, İsrail"in enerjisini alacaksınız, üzerine Rusya"yı ekleyeceksiniz, sonra da bu topraklarda sizi rahat bırakacaklar!? Tabii ki bırakmıyorlar ama bu ülkeler, bırakmayanlara karşı "mecburi müttefik" oluyor...
Irak Kürt Bölgesel Yönetimi Başbakanı Neçirvan Barzani"nin, "Türkiye ile enerji alanında yaptığımız anlaşma 50 yıllıktır. Bu süre daha da uzatılabilir" açıklaması, "daha da" demesi yüklü siyasi mesaj içeriyor. Muhatabı, başta Bağdat olmak üzere "bu ilişkiyi istemeyen" tüm ilgili ülkeler!
Kuzey Irak"ın Türkiye üzerinden petrol satışına itirazların dillendirilmeyen gerekçesi; bölgenin ayrı devlet olarak inşası için bir "yol/yöntem" olarak kullanıldığı korkusu. Erbil sık sık böyle bir planlarının olmadığını söylese de, Barzani yönetiminin, "Maliki yine başbakan olursa, Kürdistan"da referanduma gidilecek ve Bağdat"la ilişkilerimize yeni formül bulacağız" türünden açıklamaları şüpheleri keskinleştiriyor. ("Kürdistan"ın inşasına on yıllardır gizlice omuz veren kimi ülkelerin şimdi farklı saiklerle Türkiye-Erbil enerji ilişkilerine diklenmesi, Bağdat-Tahran bağları yüzünden "şimdi İran"la düzelme yolundayız Irak"ı kızdırmayalım" minvalli politikaları yüzlenmesin mi?)
Kuzey Irak"tan gelen petrolün Türkiye üzerinden dünya piyasalarına sunulmasındaki zorluk, yakın zamanda yükünü indirecek yer bulmakta zorlanan United Leadership tankerinde kendini göstermişti. Irak"ın önemli bir petrol ihracatçısı olması, birçok ülkenin Bağdat tarafından uyarılması gemiyi bir tür "yakan top"a dönüştürdü. Merak etmek zorundayız; sadece Irak"ın ikazlarıyla mı bu sıkışıklık yaratıldı, yoksa ABD"den de telefonlar açıldı mı?
Muhalif Batı ülkelerinin yanıtlaması gereken bir soru da, Erbil İran"la enerjik ilişkiler geliştirirse ne yapacaklarıdır? Hele Bağdat"tan da onaylıysa. Çünkü, "İran da Kuzey Irak yönetimi ile kapsamlı anlaşmalara imza attı. Kürt bölgesinden İran"a petrol ve doğalgaz boru hattı yapılacak. Anlaşmaların petrol piyasalarında yeni bir süreç başlatacağı ifade ediliyor" türünden haberler okumaya başlamış bulunuyoruz! (Milliyet, 06/05)
En azından Tahran"ın ne düşündüğünü bu hafta başı öğrenebiliriz. İran Devlet Başkanı Ruhani, "Türkiye-İran Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi Toplantısı" için Ankara"da olacak.
Ziyaretten önce İran-Türkiye hattında iki ilginç olay yaşandı. Türkiye sınırları hayli zamandır Rusya ve Suriye tarafından zorlanıyor. Suriye malûm. Karadeniz"de de zaman zaman Rus uçakları Türk F-16"ları tarafından karşılanıyor, alıştık. 31 Mayıs günü ise İran"a ait bir keşif uçağı Iğdır"da Türk hava sahasını ihlal etti ve Türk Hava Kuvvetleri nezaretinde bölgeyi terk etti. Sık yaşanmayan durum olduğundan ilgi çekici.
İkinci gelişme, Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz"ın, "2015 sonunda 30 milyar dolarlık hedefe ulaşmak için İran Halkbank dışında yeni banka ısrarını sürdürüyor" açıklaması! (Sabah, 06/05) Bu konular da hafta başından itibaren ikili görüşmelerde masaya gelecek.
Avrupa Parlamentosu seçim sonuçları ile eş zamanlı Rusya-Belarus-Kazakistan arasında imzalanan Avrasya Ekonomik İşbirliği Anlaşması"nın, jeo-politik ortasında bulunan Türkiye"yi de ortaklığa "çağırdığını" söyleyen yorumlar var... Birmingham Üniversitesi Rusya Araştırmaları Merkezi"nden Prof. Julian Cooper; "Avrasya Ekonomik Birliği"nin sonraki üyelerinin başında Türkiye geliyor!" (Sabah, 05/31)
Hatırlanacaktır; Ekim 2013"te Belarus"ta düzenlenen Avrasya Gümrük Birliği toplantısında Kazakistan lideri Nazarbayev, "Türkiye Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan beni aradı. Türkiye"nin birliğe alınmasının mümkün olup olmadığını sordu. Bize "Sovyetler Birliği"ni mi kuruyorsunuz" deniliyor. Türkiye"yi alırsak bu soru ortadan kalkar" demişti.
Hemen ardından Kasım 2013"te Putin"le buluşan Başbakan Erdoğan"ın ağzından hayli tartışılacak o sözler döküldü; "Diyorum ki, Şanghay İşbirliği Teşkilatı"na gelin Türkiye"yi alın. Bizi de bu sıkıntıdan kurtarın. Avrasya"daki ülkelerle ilgili serbest ticaret anlaşmasına da varız." (Akşam, 11/23)
Yakınlaşmanın son "imalı" gelişmesi 25 Mayıs"ta kamuoyuna yansıdı; "Vladimir Putin, Avrupa"nın engel olmaya devam etmesi durumunda, Güney Akım doğalgaz hattını AB üyesi olmayan ülke üzerinden geçirebileceklerini söyledi." (Vatan, 05/25) "İşaret edilen ülke Türkiye mi" diye düşünülmedi bile çünkü Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu"nun Rusya ziyaretinin bir gün öncesine denk geliyordu!
ABD etkisinin azaldığı, AB"nin gevşediği ortamda gelişecek Ankara-Moskova ilişkisi belli ki "eksen kayması" ithamlarına uğramaktan eskisi kadar korkmuyor.
Yine de politik/stratejik birlik için her iki ülkenin de hevesli olduğunu söylemek mümkün mü? Örneğin, Rusya, Ankara"nın AB"den kopmasını gerçekten ister mi? Bu gerçekleşirse hâkimiyet alanı gördüğü ve hâlâ NATO üyesi Türkiye"nin özel bağlara sahip olduğu geniş coğrafyada artacak ağırlığından-ki şu an dahi artıyor-mutlu olur mu?
Kazakistan Cumhurbaşkanı Nazarbayev, Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Atambayev ve Türkmenistan Devlet Başkanı Berdimuhamedov "şu an" Bodrum"da Türkiye Cumhurbaşkanı tarafından ağırlanmıyor mu? Buradan bir "enerji" çıkmayacak mı?
