“Derse gelmediğim gün cenazeme gelin”

Gürcüzade Mahmud Celaleddin, 1882 yılında Trabzon’da dünyaya geldi. Trabzon Çarşı Camii İmamı Ömer Feyzi Efendinin torunu, ulemadan medrese hocası Salih Zihni Efendinin oğluydu. Ticaretle uğraşan babası bir iş kazasında 24 yaşında vefat ettiği için 4 yaşında yetim kaldı. Birkaç yıl sonra Akçaabatlı bir ailenin kızı olan annesi Güller Hanım da verem nedeniyle vefat etti. 10 yaşına geldiğinde hem öksüz hem yetim kalmış olan Celalettin ve kardeşi Zehra, yaşlı babaannelerinin himayesine girdi.

İlk derslerini Çarşı Medresesinde Osman Efendi’den alan aynı zamanda Mahalle Mektebi’ne devam eden Mahmut Celalettin, hafızlığını tamamladı ve Trabzon’da İbtidai ve Rüşdiye okudu. Bir süre dedesinin imamlık yaptığı camide imam olarak vazife aldı. Babaannesini de kaybettikten sonra ilim tahsili için İstanbul’a gitmeye karar verdi. 1899 yılında tek yakını olan kız kardeşi Zehra’yı evlendirdikten sonra gemiye bindi ve İstanbul’a doğru yola çıktı. Aileden kalan birkaç mülkü uzaktan bir akrabasına kiraya vermişti. Tek geçim kaynağı buydu.

Fatih’teki Şekerci Hanı’na yerleşti. Kilo ile aldığı kömürle ısınmaya çalışıyor, günlerini yarı aç yarı tok geçiriyordu. Durumunu bilen arkadaşlarının ısrarına rağmen din eğitimi karşılığında para almamayı şiar edindiği için uzun süre maddi zorluklar yaşamaya devam etti ve daha fazla dayanamayarak memleketi Trabzon’a geri döndü. Burada imamlık görevini sürdürdü ancak aklı İstanbul’da ve burada tahsil edemediği ilimde kalmıştı. 10 ay süren bu ayrılıktan sonra bir daha dönmemek üzere İstanbul’a yerleşti.

Fatih Cami yakınındaki Malta Çarşısı’nda bulunan Şekerci Han’a döndü. Yine büyük maddi zorluklarla baş etmeye çalışırken 1905 yılında öğretmen yetiştiren Dârülmuallimîn-i Âli sınavlarına girdi ve kazandı. Okulda Arapçasını ilerletirken Farsçasını da geliştiriyor ve bununla yetinmeyerek bir Batı dilini de öğrenmenin gerekliliğine inandığı için kendi imkanlarıyla Fransızca çalışıyordu. Hatta Fransızca bir cebir kitabını alabilmek için gümüş köstekli saatini satmıştı.

1912 yılında Maarif Bakanlığının yaptığı sınavda ikinci olarak İstanbul Sultanîsine (bugünkü İstanbul Erkek Lisesi) Arapça Muallimi olarak tayin edildi. Daha sonra kayınbiraderi olacak olan Şişli Camii imamı Ahmet Cevdet Soydanses’e Fransızca ve matematik dersleri verdi, kendisi de ondan temel müzik bilgisi ve kıraat dersleri aldı. Bu yakın dostluk, Ahmet Cevdet’in kız kardeşi Emine Mahmude Hanımla izdivacıyla akrabalık ilişkisi de eklenerek pekişti. Celalettin Hoca, Mütareke yılları ve Cumhuriyetin ilanı sürecinde kayınpederinin yerine Vasat Atik Ali Paşa Camii’nde imamlık görevinde de bulundu.

Tevhid-i Tedrisat kanununu tenkit etmekle suçlanarak birkaç ay görevden el çektirilmesi hariç okullarda Arapça derslerinin kaldırıldığı 1929’a yılına kadar Arapça Öğretmenliği yapmaya devam etti. Bir süre sonra göreve iade edildi ancak artık Arapça dersi veremeyeceği için 1930 yılında Üsküdar Ortaokuluna Türkçe öğretmeni olarak atandı. Kabataş Lisesi, Gelenbevi Ortaokulu, Vefa Lisesi gibi okullarda edebiyat ve felsefe öğretmenliği yaptı. 1 Ağustos 1947 tarihinde emekli edildi.