No Logo yazarı Naomi Klein, Manila''nın kenar mahallerinde, IBM için CD-Rom sürücüleri monte eden 17 yaşındaki genç kıza, ileri teknoloji işi yapabilmesinden etkilendiğini söylediğinde ''Biz bilgisayar yapıyoruz ama bilgisayar kullanmayı bilmiyoruz.'' cevabını alır. Nike ayakkabılarının izlerinin Vietnam''da, Barbie bebeklerin kıyafetlerinin Sumatra''da küçük işçiler tarafından hazırlandığını öğrendiğimizde şaşırdığımız günler geride kaldı. Endonezya, Çin, Meksika, Filipinler, Hindistan. Ortak bir isimle ''ihracat işleme bölgelerinde'' konfeksiyon, oyuncak, ayakkabı, elektronik, makine hatta araba üretiliyor. Markası gizlenen ürünler aynı fabrikanın içinde yan yana üretiliyor, aynı işçiler tarafından monte ediliyor. Çünkü artık fabrikada üretilen ürün değil zihinleri ele geçiren marka değerli. Tüketici ürüne değil imaja bedel ödüyor. Hal böyle olunca da kazanan emek sahipleri değil sadece sermaye.
Ürettikleri malları satın almayı hayal bile edemeyen işçiler, çalışmanın bedelini hayatlarıyla ödüyor. Apple, HP, Sony, Dell, İntel, Motorola, Microsoft için üretim yapan Tayvan şirketi Foxconn''un; Çin''in Schenzen kentindeki tesislerinde yaşanan intihar vakalarında olduğu gibi.
800 bin çalışanıyla dünyanın en büyük teknoloji üretim merkezlerinden biri Foxconn. Çalışanların büyük çoğunluğunun fabrika kompleksi içinde yaşadığı şirkette, işçilere ödenen aylık maaş 132 dolar. 132 dolar Çin ortalamalarının oldukça üstünde. En fakir bölgelerinde ''bir öğün yemek için bir gün çalışmak'' zorunda kalanların yanında.
Sınırları ortadan kaldıran, küreselleşen kapitalizmde en büyük rekabet ucuz işçilik üzerinden yaşanıyor. Küreselleşme öncesi göçmenler rekabet için kullanılırken; küreselleşme sonrası, sınırların ortadan kalkması sermaye hareketlerini kolaylaştırdığından, ucuz işçilerin ayağına giden üretim merkezleri işçileri birbirine kırdırarak karına kar ekliyor.
Vergisiz ekonomi bölgelerinde, her türlü yönetimden bağımsız, bir bakıma demokrasi içinde diktatörlük olarak hayat bulan şirketler; sıfır riskli küreselleşmenin sefasını sürüyor. İthalat vergisi ödemeden gönderilen bilgisayar parçaları, ucuz ve sendikasız işçiler tarafından birleştirilerek ürün haline getirildikten sonra ihracat vergisi ödemeden geri gönderiliyor.
İhracat işleme bölgelerinin getireceği dolarlar için kıyasıya rekabet eden ülkeler, yatırımcıları çekmek amacıyla teşvikleri artırarak terk edilme tehdidine boyun eğdiklerinde; yoksul sanayi bölgelerinde, düşük gelirli işçilerin gizli yoksul olmasına göz yumarak ortak oluyor işlenen insanlık suçuna. Yerel ekonomiyi hareketlendirmesi umulan işçiler zorunlu ihtiyaçlarını karşılayacak para kazanmaktan yoksun ağır çalışma şartları altında. Dünyanın en ünlü markalarının üretildiği bölgelerde sanayi varoşları oluşuyor.
Uzun çalışma saatlerinde hızlı akan üretim bantlarında saatlerce ayakta dururken birbiriyle konuşmanın dahi yasak olduğu Foxconn''da intiharlar ağır çalışma şartlarına bağlanırken; şirket yetkilileri aynı kanaatte değil. İntiharların kişisel sebeplerden kaynaklandığını öne sürmekle kalmayıp, medyada haber olmak için hayatından vazgeçen çalışanlar olduğunu öne sürüyorlar. Çünkü yöneticilere göre 24 saat açık market, banka, dinlenmek için düzenlenmiş akupunktur merkezlerinin bulunduğu komplekste işçilerin intihar etmesi için sebep yok! Bırakın bankaya yatırmak, marketten alışveriş yapacak kadar bile kazanamayan, sabahın dördünde işbaşı yapan, uzun saatler boyunca çalışmak zorunda kalan işçilere intihar etmeyeceğim kağıdı imzalattırılıyor.
Yılbaşından bu yana 11 kişinin intihar etmesi, 13 kişinin intihara teşebbüs etmesi Foxconn yöneticilerini insafa getirdi! Maaşlara zam yapmayı düşünen yöneticilerin tek şartı var: 1 Ekim 2010''a kadar hiçkimsenin intihar etmemesi. Kapitalizmin yoksulları birbirine kırdırma mücadelesinin tipik bir örneği bulunulan vaat. Düşük maaşlara, ağır çalışma koşullarına, kapıda kendisinden daha düşük maaşa çalışacağını bildiği işsizler yüzünden boyun eğmek zorunda kalan çalışanın; yaşam şartlarının birazcık olsun düzelmesi iş arkadaşının hayatta kalmasına bağlı! İntihara meyilli ya da teşebbüs edenler her an arkadaş kurbanı olabilir!
İşin aslına bakarsanız Foxconn yöneticilerinin yaptığı sadece zaman kazanmak! Çünkü firma personel bazlı radikal bir değişiklik yapma hazırlığında. İşçi yapısını insandan robota çevirecek. İşçilerin zor çalışma koşullarını umursamadığı gibi yaşanan intiharları hiçe sayarak, kamoyundaki negatif imajını düzeltme derdindeki firma, böylece insan dırdırından tamamen kurtulacak. İntiharları işçilerin medyada yer almak için yaptıkları eylemler olarak yorumlayan kafa; işçilere zam yapmak yerine robot montaj makinelerine yatırım yapmayı tercih ediyor.
Restin dili çok açık: Yakında beğenmediğiniz bu parayı da bulamayacaksınız. Ama biz robotlarla mutlu mesut para kazanmaya devam edeceğiz.
