II. Genel Savaş sonrasında kurulan dünyâ düzeninde, sermâyenin yoğunlaşma merkezlerine dikkât etmek çok mühimdir. Bu yoğunlaşmalar, aynı zamanda dünyâ işbölümünün nasıl şekillendiğini gösterir. Buna göre,
ABD ile Kıt’a Avrupası arasındaki bağ, ana yoğunlaşma merkezini o
luşturmaktadır. Diğer sıklet merkezi, Pasifik üzerindeki
ABD-Japonya
ekonomilerinin arasındadır. (1970’lerin sonundan başlayarak, buna ABD-Güney Kore ekonomik entegrasyonu eklemlenmiş olduğunu da kaydetmeliyiz).
Bu tabloda tuhaf olan husus, ABD’nin, bilhassa Marshall Yardımları üzerinden eski düşmanlarını ihyâ etmesidir. Ne için yaptılar bunu? Bir defâ ABD’nin bunu son derecede bilinçli yaptığını söyleyebiliriz
. ABD, Almanya ve Japonya’ya sermâye akıtarak,
kendisini ölümüne işe adayan bir çalışma kültürüne sâhip olan bu iki ulusu tam kapasite harekete geçirdi. Buralarda
oluşan artık değeri, kendi parası olan ABD Doları’na bağlayarak çekiyordu.
Bu fazla üzerinden de ABD, kendi
tüketim modellerini geliştiriyor ve hegemonyasını tekmil dünyâya kabûl ettirir hâle geliyordu.
1970’lerde, ABD’ye şu veyâ bu sebeple ziyarette bulunmuş Alman veyâ Fransız arkadaşlarımın, intibâlarını nasıl büyük bir hayret ile anlattıklarını hatırlarım. Hayret ortak paydalarıydı. Az bir kısmı ABD hayretini hayranlığa tahvil eder, kısm-ı âzamı ise, belki de biraz kıskanarak, Avrupalılık egosuyla Amerikan yüzeyselliğini, tüketimciliğini küçümseyici ifadeler kullanırlardı. O zamanlar pek anlamazdım; ama zaman içinde ABD ile Avrupa’nın aslında derin bir zihniyet bölünmesi içinde olduğunu kavradım.
Angloamerikan
örüntü ile Kıt’a Avrupası örüntüsüydü bu.
Görünüşte her ikisi de Batı’ydılar; ama
iki farklı Batı…
NATO üzerinden kurulan askerî bir ittifak temelinde, birlikte düşman Demirperde’ye karşı bir duruşun disiplini içindeydiler. Aralarındaki ticârî dolaşımın hacmi, ekonomilerinin takriben %80’ine karşılık geliyordu. Avrupa ayağa kalkmış, savaşın yaralarını kısa zaman zarfında sarmış,
rutinize, bürokratize, hukuklu ve garantili bir üretim toplumu modelini
geliştirmişti. Ama nihâî tahlilde ipleri Angloamerikan blokun elindeydi.
Eurodolar
temelli finansal işlemler üzerinden bu blok, Avrupa’nın ürettiği değerleri kendi çevrimine sokuyordu. 1970’lerden başlayarak ABD ve İngiltere,
petrodolar
üzerinden bu bağımlılığı daha da katmerleştirmişti. De Gaulle’ün bütün gayretleri bu baskılarla mücâdele etmekti. Alman siyâset kadroları ise o denli baskı altındaydılar ki, seslerini Fransız siyâsetçiler kadar çıkaramıyor; lâkin Fransa ile ezelî iki düşman olma psikozunu yeniyor ve AB’nin kurulması için Fransa ile ortak hareket edebilecekleri alternatif bir zeminin oluşması için fırsat kolluyorlardı. AB bunun meyvasıydı. Diger taraftan, Brandt Doktrini üzerinden Rusya ile yakınlaştılar.
1990-2000 arası, yâni Soğuk Savaş’ın çözüldüğü zaman aralığı, AB’nin en parlak zamanı oldu. Ekonomileri güçlüydü. İki Almanya birleşmişti. Bir taraftan da genişlemekteydiler. Ama burada
bir yol kazâsı y
aşadılar. Bu kazânın baş müsebbibinin yine Almanya’ya has bâzı kültür ve zihniyet takıntıları olduğunu düşünüyorum. Almanya, Balkanlar, Doğu Avrupa ve Rusya içinde yaşanan kuvvetten düşme ve istikrarsızlıkları değerlendirerek kendi
Lebensraum
’unu büyüteceği ve
Drang Nach Osten
siyasetlerini canlandıracağı vehmine kapıldı. Diğer taraftan AB, başta Almanya ve Fransa olmak üzere, Çin’in yükselmesinden istifâdeyle istikâmetini Batı’dan Doğu’ya doğru çeviriyordu. Bu da AB ile Rusya arasında, Doğu Avrupa, Balkanlar, Kafkasya coğrafyalarında gerilimli hatları doğurmaya başladı. AB devletleri bu arada NATO yükümlülüklerini de hayli gevşetiyordu. (Trump’ın AB kızgınlığı çok da haksız değildi). Diğer taraftan Putin, AB’nin bütün hesaplarını alt üst ediyordu. Rusya beklendiği üzere kendi içine çökmüyor, târihsel ihtişâmını hatırlatırcasına ayağa kalkıyordu.
Hâsılı AB, bilhassa BREXIT sonrasında iyice açığa çıkan Angloamerikan blok ile ayağa kalkan Rusya arasında sıkıştı kaldı.
Biden devri, Rusya’yı hedefe oturtarak, AB’ye bir ayar vermeye mâtuf, ihyâcı bir misyonu taşıyor. Ukrayna gerilimi tam da bunu anlatıyor. Bu aslında doğrudan
bir ABD-Rusya hesaplaşması
olduğu kadar, belki de yer yer onu gölgeleyecek kadar bir
ABD-AB hesaplaşması.
ABD’nin nihâi hesâbı, AB’yi Çin’den uzaklaştırmak. Unutmayalım ki, AB-Çin arasındaki ticâret hacmi AB-ABD arasındaki ticaret hacmini aşmaya başladı. Diğer taraftan, AB’nin enerji açısından Rusya’ya bağımlılığı henüz başka bir kaynakla ikâme edilebilir durumda değil. Bu işâretler AB’nin hâl-i pür melâlini ortaya koymaya yeter. Şimdi iki yol var önlerinde. Ya iyiden iyiye Asya’ya kayacaklar; Rusya ve Çin’in ağır baskısını yiyecekler yâhut fabrika ayarlarına dönecekler. Ukrayna bunun test sahasıdır. Tercihlerini ilk ihtimâlden yana yaparlarsa kendi medeniyet iddialarından vazgeçecekler demektir. Bunun zayıf olduğunu düşünüyorum. Enerji meselesini nasıl hâllederler bilemeyeceğim, ama nihâî tahlilde
çarnâçar fabrika ayarlarına
döneceklerini düşünüyorum. Bu, gerçekleşir, Atlantik içindeki çatlak tâmir edilirse, küresel düzlemde çok geniş çaplı bir savaşa çok daha yakın olacağımızı düşünüyorum…
#ABD
#Avrupa
#Japonya
2 yıl önce
Atlantik çatlağı
İyi Ki Varsınız
Bir Başka Mesele: Neden cinsiyet değiştiriyorlar?
Birliğe çağrı
Adamın adı Filistin
Dünya bu gençlerle güzelleşecek
