Bugüne kadarki darbelere bakıp arkalarında ''Amerikan parmağı'' arayanlar çok olmuştur da ilişkiyi belgeleyene pek rastlanmamıştır. Şu sorunun cevabını hep merak etmişimdir: "Acaba darbeler önceden planlanır ve aşama aşama kâğıda dökülür mü?" Bu sorunun cevabı, Amerikan Harper''s Magazine''in son (April 2001) sayısında karşıma çıktı: Evet, darbenin belgesi olurmuş...
Bill Clinton Beyaz Saray''dan ayrılmadan, Şili''deki darbeyle ilgili CIA belgelerinin gizliliğini kaldırmış. Yakında ''The Pinochet File'' adıyla tamamı yayımlanacak 16.000 belge arasından biri tam da benim merak ettiğim konuda. CIA merkezi, 27 Eylül 1970 tarihinde, Şili''nin başkenti Santiago''daki CIA istasyonuna bir gizli telgraf göndermiş. Richard Nixon''un verdiği "Şili''de askerî darbe gerçekleştirilsin" tâlimatının nasıl uygulanacağına dair bir telgraf bu. İstenen, darbenin, demokratik usulle seçilmiş sosyalist Salvador Allende cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturmadan yapılması...
Gen. Pinochet 1973''te bir darbeyle işbaşına geldi ve 1990 yılına kadar ülkesini diktatörce yönetti. O süre içerisinde 130 bin kişi tutuklandı Şili''de, 3100 kişi ya öldürüldü, ya da kayboldu. Pinochet adam kaçırma ve cinayet suçlamasıyla evinde göz hapsinde tutuluyor şimdi... CIA, darbe planını, koltuğunu kaybeden Cumhurbaşkanı Frei üzerine oturtmuş. Frei''nin kendileriyle işbirliği yapacağını ve orduyu yardıma çağıracağını hesap etmiş CIA...
Aşağıda, Harper''s dergisinde gün ışığına çıkan "Şili darbesinde ABD parmağı" ile ilgili belgeden seçmeler bulacaksınız. Belgenin bir kaç yerinde CIA yetkililerinin sansürü fark ediliyor; kısaltma amacıyla atladığım bölümleri (..) biçiminde gösterdim. İşte belgenin tercümesi:
Felsefe: Frei''nin ya darbeyi aktif olarak destekleyeceğini, ya da ayrılacağını bir veri olarak kabul ediyoruz.Tahminimiz Frei''nin kıpırdamayacağı yönünde. Hareketlenmesi ve istek duyması o hareketin başarıyla gerçekleşmesini sağlayacak bir havanın oluşturulmasına bağlı. Vardığımız sonuç, askerleri ve cumhurbaşkanını istenilen istikamette davranmaya mecbur edecek sağlam bir bahane için öyle bir hava oluşturmanın bizim görevimiz olduğudur.
Durum: Allende''nin tehdit oluşturduğuna dair dış dünyayı duyarlı kılabilmek için bir dizi eylem hazırlandı. Bu, siyasî çözümün bulunmadığı, tek çözümün askerî olduğunun kabulü yolunda daha hayati baskı noktalarına doğru yol alabilmek için gerekli bir ilk adımdır. İçeride bir direniş başlatamazsak, dış çabaların bir işe yaramayacağına inanıyoruz.
Darbe iklimi oluşturmak: A. Ekonomik savaş: (Bu bölüm CIA tarafından sansürlendi). Büyükelçi bu çabaya güçlü katkılarda bulunabilir. B. Siyasi savaş: Allende''nin fazla bir siyasî desteği bulunmadığı gösterilmelidir. Temas ettiğimiz her çıkar grubu paraca desteklenmeli ve kamuoyuna açıklama yapıp gösteriler düzenlemesine her biçimde yardımcı olunmalıdır. (..) C. Psikolojik savaş: (..) On gün öncesine kadar Şili''de kimse Allende''nin seçilmesinin kötü olduğu görüşünde değildi; bu sebeple bir askerî darbe için hemen harekete geçilmesi zordur. Yapacaklarımızla, tedricî olarak, bu sonucu kaçınılmaz hale getirecek bir hava oluşturmalıyız.
1. Şili içi ve dışında, Allende iktidarının Şili, Güney Amerika ve dünya için kötü bir gelişme olduğu duygusu oluştur. Dışarıda bunu yapmak kolay; ancak içerideki psikolojik havanın buna uygunluğundan kuşkuluyuz. Sadece seçkinlerin duygularından söz etmiyoruz, istediğimiz halkın öyle düşünmesi. 2. Allende mutlaka durdurulmalı kanaatini uyandır. 3. Parlamenter çözümü işlemez olarak göster. 4. Askerî darbenin tek çözüm olduğu sonucunu doğallaştır. (..) Ateşe benzin Şili içinden gelmeli. Bu sebeple, istasyonunuz, ne kadar korkunç olursa olsun, her stratejiye, her oyuna başvurarak iç direnişi oluşturmalıdır. Komünistleri karşı çıkış yapmaya zorlayacak sayıca fazla ve yoğun kışkırtıcı halk gösterileri düzenlenmeli.
Ordu: Sonunda Allende''nin iktidara yükselişini engellemenin anayasal bir görev olduğu yolunda askerleri ikna edecek (burası CIA tarafından sansürlendi) propaganda kullanabiliriz.
Bahane: Yukarıda ana hatları verildiği üzere gerilimi yükseltmede başarılı olursak, Komünist tepkisi veya halk öfkesi kendini dışa vuracaktır. Bu fırsatı beklemeli ve zamanı geldiğinde üzerine atılmalıyız.
İnanılır gibi gelmiyor, ama gerçek bir belge bu. Darbenin el kitabı gibi bir şey...
Tuncay Özkan''dan açıklama
"Tuncay Özkan adını kullanarak bugüne değin yazdıklarınızın tamamının yalan ve yanlış olduğunu size iletirim. Yazılarınızda Aydın Doğan, Tuncay Özkan, Milliyet adlarıyla birlikte dile getirdiklerinizin tamamı yalan ve yanlış. Ne kulağım çekildi, ne de köşem konusunda uyarıldım. 1 Şubat tarihli yazıda anlatılanlarla daha sonra yazılanları iyi okuyun farkı görürsünüz. Siz aynı masalları tekrar tekrar yazıyorsunuz. Dedikoduyu bırakın, habere gelin. Sadettin Tantan neyi yapacakmış da geri kalmış? Neden geri duruyor? Yetkili ve etkili. Neler yaptığı ortada. Elini tutan mı var? Sizin spekülasyonlarınızı ciddiye almıyorum. Çünkü yalan olduklarını biliyorum. Bu düzeltmeyi köşenizde yayınlamanızı istiyorum. Yoksa yasal yollara başvuracağım. Çünkü açıklama yapmayınca yaptığınız dedikodulara inanmaya başlıyorsunuz."
