Sanayileşme, bireylerin çalışma hayatına başlamazdan önce vasıf kazanmalarını zorunlu hale getirmiş ve bu durum, eğitim yapısının da yeniden biçimlendirilmesini gerektirmiştir. 3308 sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu ve ilgili mevzuat bu anlamda düzenlemeleri içermektedir. Bilindiği gibi bu kanun kapsamındaki çalışmalar, İş Kanunu''nun düzenlemeleri dışında bırakılmıştır.
3308 sayılı kanunun 25. maddesinde ücret ve sosyal güvenlik yönünden şu şekilde düzenleme yapılmıştır:
"Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslek eğitimi gören öğrencilere ödenecek ücret ve bu ücretlerdeki artışlar; aday çırak veya çırağın velisi veya kişi reşit ise kendisi; öğrenciler için okul müdürlüğü ile işyeri sahibi arasında Bakanlıkça belirlenen esaslara göre düzenlenecek sözleşme ile tespit edilir. Ancak, işletmelerde meslek eğitimi gören öğrenci, aday çırak ve çırağa yaşına uygun asgari ücretin % 30''undan aşağı ücret ödenemez.
Aday çırak, çırak ve öğrencinin eğitimi sırasında işyerinin kusuru halinde meydana gelecek iş kazaları ve meslek hastalıklarından işveren sorumludur.
Aday çırak, çırak ve öğrencilere ödenecek ücretler her türlü vergiden müstesnadır.
Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslek eğitimi gören öğrencilere sözleşmenin akdedilmesi ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun iş kazaları ve meslek hastalıkları ile hastalık sigortaları hükümleri uygulanır. Sigorta primleri 1475 sayılı İş Kanununun 33''üncü maddesi gereğince bunların yaşına uygun asgari ücretin % 50''si üzerinden Bakanlık bütçesine konulan ödenekle karşılanır.
Aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler hakkında 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 23, 24, 35 ve 42 nci maddeleri hükümleri uygulanmaz. Ayrıca bunlara aynı kanuna göre iş göremezlik ödenekleri bağlanacak sürekli iş göremezlik gelirine esas olarak günlük kazançların tespitinde sigorta primine esas tutulan ücret dikkate alınır."
Bu hükümler, 29.01.1987 tarih ve 19356 sayılı Resmi Gazete''de yayınlanan " Aday Çırak, Çırak ve İşletmelerde Beceri Eğitimi Gören Öğrencilerin Sigorta İşlemleri Hakkında Yönetmelik" ile açıklığa kavuşturulmuştur.
3308 sayılı Kanunun 18. maddesinde "50 ve daha fazla işçi çalıştıran işletmeler, çalıştırdıkları işçi sayısının yüzde beşinden az, yüzde onundan fazla olmamak üzere, meslek lisesi öğrencilerine beceri eğitimi yaptırırlar. / Öğrenci sayısının tespitinde kesirler tama iblağ olunur.(...) İşletmelerdeki işçi sayısının tespitinde her yılın Ocak ayı esas alınır. Beceri eğitimi uygulamasına da öğretim yılı başında başlanır." düzenlemesi yer almakta; aynı Kanunun 24. maddesinde ise, " 50 ve daha fazla işçi çalıştıran ve Bakanlıkça işletmelerde mesleki eğitim kapsamına alınan, ancak, beceri eğitimi yaptırmayan işletmeler, beceri eğitimi yaptırması gereken her öğrenci için eğitim süresince her ay 18 yaşını bitirenlere ödenen asgari ücretin 2/3''ü nispetinde fon hesabına para yatırmakla yükümlüdürler. / Mesleki eğitim şartlarına sahip olan işletmelere, Bakanlıkça öğrenci gönderilememesi halinde bu işletmeler, fon hesabına katılma payı ödemezler." hükmü bulunmaktadır.
İşyerinde yukarıdaki hükümler muvacehesinde çırak yahut beceri eğitimi gören öğrenci statüsünde istihdam edilenlerin iş kazaları ve meslek hastalıkları sigortası ile hastalık sigortası kapsamında sigortalı yapılmaları gerektiği anlaşılmaktadır. Ancak, bu sigortalılığın sigortalılık başlangıcı olarak değerlendirilmesi mümkün değildir. Çıraklık eğitimi gören öğrenciler ile beceri eğitimi gören öğrenciler bu sigorta kollarına tabi tutulmadan istihdam edilemezler.
Yüksek öğretim gören öğrencilerin stajyerliği konusunda mevcut mevzuatta açık düzenleme bulunmamaktadır. Öğrenim görülen fakülte yahut yüksekokul mevzuatında stajyerlik zorunluluğu düzenlenmişse, bu düzenlemeye uygun olarak yukarıda belirtilen iş kazaları ve meslek hastalıkları sigortası ile hastalık sigortasından yararlandırılmaları öngörülmelidir. Ancak, staj keyfiyeti böyle bir düzenlemeye dayanmıyorsa bu tür stajyerlerin işçiler gibi sigortalanmaları gerekmektedir.
Bilindiği üzere gördükleri eğitim gereği tatbiki öğrenimi zorunlu kılınan öğrenciler stajyerdir. Diğer bir deyişle bir öğrencinin stajyer sayılabilmesi için eğitim yaptığı kurumun mevzuatında zorunlu staj şartı bulunmalı ve okulu tarafından işyerine uygulamalı eğitim için belirli bir süre gönderilmelidir. Stajyerler serbest irade ile sözleşme yapmadıklarından ve mecburiyete dayalı tatbiki eğitime tabi tutulduklarından sigortalı sayılmazlar. Bu düzenlemenin tabii sonucu olarak anılan personele yaşlılık, malullük ve ölüm sigortaları uygulanma zorunluluğu bulunmamaktadır. Bu sigorta kollarının uygulanması halinde ise emeklilik sırasında sadece prim ödeme gün sayısı değerlendirmeye katılacaktır.
