Çalışma hayatının üretim ve hizmet sürecini oluşturan temel güçlerinin başında yer alan işçiler, yaratılış yapısı içerisinde sürekli çalışamazlar. Doğal olarak bir işçi, çalışma yaşamını sürdürebilmesi için, çalışmasının bir döneminde, dinlenerek çalışma isteğini, bedenî ve ruhî sağlığını koruması, motivasyonunu ve iş verimliliğini artırması için yıllık ücretli izin kullanmalıdır. Anayasal anlamda yıllık ücretli izinlere ilişkin temel düzenlemeler ise 4857, 854 ve 5953 sayılı İş Yasalarında yer almaktadır. Bugün, 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilerden işyerine girdiği günden başlayarak, deneme süresi de içerisinde olmak üzere en az bir yıl çalışmış olanlara, işyerindeki kıdem sürelerine ve yaşlarına göre, "yıllık ücretli izin verilmesi" gereğini ele alacağım.
Yıllık ücretli izine hak kazanmak için gerekli sürenin hesabında işçilerin, aynı işverenin bir veya çeşitli işyerlerinde çalıştıkları süreler, eğer daha önceden tasfiye edilmemişse, birleştirilerek göz önüne alınır. Şöyle ki; yıllık ücretli izin süresinin ve izne hak kazanmak için gerekli sürenin hesabında işçinin aynı işverene ait işyerlerinde çalıştığı süreler birleştirilmelidir. Bir işverenin İş Kanunu kapsamına giren işyerinde çalışmakta olan işçilerin aynı işverenin işyerlerinde bu Kanun kapsamına girmeksizin geçirmiş bulundukları süreler de hesaba katılır. Yani işçinin işyerine giriş tarihinden itibaren deneme süresi de dâhil olmak üzere, her çalışma yılını tamamlaması halinde o yıla ilişkin ücretli izne hak kazanır.
Bir yıldan az süre için orantılı olarak yıllık ücretli izin hakkı doğmaz. Yani, yıllık ücretli izin hakkı için mutlaka bir yılın dolması gerekmekte olup, bir yıldan az süreler için kıst izin hakkının doğması söz konusu değildir.
Yıllık ücretli izne hak kazanması için, "işçinin sürekli bir işte çalışması" da şarttır. Niteliklerinden ötürü bir yıldan az süren mevsimlik veya kampanya işlerinde çalışan işçiler, yıllık ücretli izni hak edemezler.
Yıllık ücretli izin süresi, işçinin kıdem süresine göre 14, 20, 26 işgünüdür. Bu nedenle izin günlerinin hesabında, izin süresine rastlayan ulusal bayram ve genel tatiller ile hafta tatili günleri, izin süresinden sayılmayacaktır.(4857/m.56). Ancak onsekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz. Yıllık izin süreleri, iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilir. Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez. Tarafların rızası olsa bile, anayasal bir hak olan yıllık izin hakkı ortadan kaldırılamaz.
İşveren, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, yıllık izin dönemine ilişkin ücretini ilgili işçinin izine başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorundadır. (4857/m.57).
Yıllık ücretli izin süresi, işveren tarafından bölünemez. Ancak, belirtilen izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebilir. İşveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemez. Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram ve genel tatiller ile hafta tatili günleri izin süresinden sayılmaz.
İşveren, yıllık ücretli izinleri işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istekleri ve belgelemeleri halinde, gidiş ve dönüşlerinde toplam dört güne kadar ücretsiz yol izni vermek zorundadır.
İşveren tarafından iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde, ihbar süresi içerisindeki çalışması sırasında işçiye verilmesi zorunlu "yeni iş arama izinleri", yıllık ücretli izin süreleri ile iç içe giremez.
NOT "CUMHURBAŞKANIMIZ ABDULLAH GÜL''DEN YEĞENİM CAFER YAVUZ VASITASIYLA KORE''DEN SELAM ALDIM, MUTLU OLDUM. BEN DE SELAM VE SEVGİLERİMİ SUNUYORUM."
