Büyüyenay’ın takdim yazısında, elimizdeki eserin “...Mehmed Ali Aynî’nin ‘kâh tedris rahlelerinde, kâh idâre sandalyelerinde ve kâh matbuatta’ geçen macera-yı hayatını ortaya koyduğu...” belirtilerek, kitabın, Türk mûsikîsinin tanınmış sâzendelerinden Sadun Aksüt’ün pederi, idâreci ve yazar Ali Kemali Aksüt (1884-1963) tarafından kaleme alındığı ve Aynî’nin vefatından bir yıl önce 1944’te İstanbul’da neşredildiği bildiriliyor ve Aksüt’ün bu çalışmasında ‘hâdiseleri senelerine göre sırlamaktan ibâret bir biyografi’ yazmadığı, ‘eser boyunca olayların geçtiği yerler hakkında târihî, coğrafî, iktisadî ve içtimâî bilgileri’ verdiği ve ‘aynı zamanda kendi kanaat ve tespitlerini paylaşmaktan da geri’ durmadığı iletiliyor.
Serferice’den Trabzon’a Sergüzeşti-i Hayatı ve Hatıraları; Kalemi Sayesinde Yaşamak: Üniversite Hayatı, Eserleri, Yazıları, Tenkitleri, Katıldığı Kongreler ile 75. Yaş ve Jübile: Hakkında Söylenenler, Yazılanlar başlıklarıyla üç ana bölümden oluşturulan Aynî kitabı, yeni yayımıyla, yukarıda da zikrettiğim gibi inşallah Hazretin 1869 yılında Manastır’ın Serfiçe kasabasındaki doğumuyla başlayıp; Selânik’ten İstanbul’a, oradan San’aya devam eden ve Mekteb-i Mülkiyye’de tamamlanan eğitim ve öğretim hayatına; Hariciye Nezâreti’nde, İstanbul Hukuk Mektebi’nde, Edirne ve Dedeağaç İdâdîsinde, Halep Sultânîsi’nde, Diyarbakır Maarif müdürlüğü ve Maarif Nezâreti İstatistik Kalemi’nde üstlendiği görevlerle, Kosova ve Kastamonu mektupçuluğuna, Sinop mutasarrıf vekilliğine, Taiz, Amâre, Balıkesir ve Lazkiye mutasarrıflığına, Yanya ve Trabzon valiliğine uzanan devlet hizmetleriyle hayat sergüzeşti etraflıca anlatılırken; İT paşası Talat’ın emriyle emekliye sevk edilişi, Maarif Nâzırı Şükrü Bey’in kendisine sahip çıkmasıyla İstanbul Dârülfünun’unda felsefe müderrisliğine başlaması ama müfredatıyla birlikte hocalarını ve eğitim tarzlarını beğenmediği için ayrılışı; Ziya Gökalp’in ısrarıyla burada yeniden felsefe derslerini vermeye başlaması; Edebiyat Fakültesi Müderrisler Meclisi reisliği, Tedkikat ve Te’lîfât-ı İslâmiyye Heyeti üyesi olması, Dârülfünun Edebiyat Fakültesi Mecmuası’nın neşrini sağlaması; Ahmed Naim Bey’le birlikte felsefe terimlerinin Türkçe karşılıklarını tesbit çalışması yapması; Üniversitedeki derslerinden başka Çamlıca Kız Lisesi’nde edebiyat, Medresetü’l-İrşâd ve İlâhiyat Fakültesi’nde tasavvuf tarihi, Harp Okulu’nda ahlâk felsefesi, Harp Akademisi’nde siyasî tarih, İslâm İlimleri Tetkik Enstitüsü’nde ordinaryüs profesör olarak dinler tarihi okutması; 1935’te ikinci defa emekliye ayrıldıktan sonra, İstanbul Kütüphaneleri Tasnif Komisyonu başkanlığı görevindeyken, 30 Kasım 1945 tarihindeki vefatına kadarki ilim, millet ve devlet hizmeti de özenli bir şekilde anlatılıyor.
Aynî’nin hayatına, ilim ve hizmet aşkına dair merak edilebilecek hemen her hususun Aksüt’ün kitabından öğrenileceğine olan inancımla, bu bilgileri sunmakla yetinip, Aynî’nin yeni basımları yapılan –elimin altındaki- şu kitaplarını zikredeceğim:
Büyüyenay Yayınları’ndan:
Ketebe Yayınları’ndan:
İnsan Yayınları’ndan:
Çizgi Kitabevi’nden:
