Divan''ın Osmanlı sayısında hacimli ve yeni tartışmalar açacak yazılar var. Dergi ilk sayılarındaki dinamizmini son sayılarında kuru bir akademizme kurban etme açmazı yaşıyor.
Bu yazıda, Osmanlı özel sayısı olarak hazırlanan dergileri tartışacağım. Ama önce Osmanlı coğrafyasında ve hinterlandında yaşanan iki önemli ve sıcak gelişmeye kısaca bakma ihtiyacı hissediyorum:
Siyasi, akademik ve stratejik çekim alanlarının en ön sıralarında Osmanlı ve hinterlandı olan ABD, Başkan''ını Hindistan''a gönderdi. ABD-Hindistan yakınlaşması, Çin tarafından kaygıyla ve dikkatle izleniyor.
Osmanlı döneminde tam bir barış ve esenlik yurdu olan ama Osmanlı''dan sonra kan gölü haline gelen Orta Doğu, Papa II. J. Paul''ü konuk ediyor. İsrail, Papa''yı (Vatikan''ı) Yahudiler''in önünde diz çöktürmeyi ve Papa''nın Yahudiler''den özür dilemesini sağlamayı başarmakla o esrarengiz gücünün boşuna olmadığını kanıtlamak istiyor sanki.
Oysa asıl özür dilemesi gerekenler Yahudiler değil mi? Hıristiyanlar, Hz. İsa''yı Yahudiler''in öldürdüğüne inanırlar. O yüzden 2000 küsur yıllık bir kin ve husumet vardır Hıristiyanlar''la Yahudiler arasında.
Önümde Osmanlı Özel Sayısı olarak hazırlanmış beş dergi var: Divan, İslamiyat, Toplum ve Bilim, Tarih ve Toplum ve Toplumsal Tarih.
Bu yazıda sadece Divan ve İslamiyat''ı konu edineceğim. Tanıl Bora''nın başına geçmesiyle tam bir "entelektüel ve akademik devrim" yaşayan; ilk kez dünyadaki entelektüel gelişmeleri, akımları yakından "izleyebilen" tek dergimiz Toplum ve Bilim''i (ki, burada Tarih Vakfı''nın İngilizce olarak yayımladığı mevsimlik New Perspectives on Turkey adlı dergiyi de aynı heyecan, özen ve düzeyi gösterebilen bir dergi olarak burada anmadan geçemeyeceğim); yıllardır yayınını aksatmadan ve temposunu yitirmeden sürdüren Tarih ve Toplum ile yine bir Tarih Vakfı yayını olan Toplumsal Tarih''in Osmanlı özel sayılarını Cumartesi günkü yazıda tartışacağım.
Divan''ın "Tarihi" projesi
Osmanlı Özel Sayısı olarak hazırlanan bu dergiler arasında Divan ile İslamiyat içeriklerinin çeşitliliği ve zenginliği/yoğunluğu açısından hemen dikkat çekiyor.
Bu iki dergimize geçmeden önce nedense atlanan bir noktanın altını çizme gereği duyuyorum: Divan Dergisi, üç yıl önce yayın hayatına başladığında ilk sayıdan itibaren geleceğe dönük, onyılları, hatta belki de yüzyılları kuşatacak uzun soluklu bir "proje"ye soyunduğunu haber vermişti. Derginin ilk sayısını Londra''dayken Mustafa Özel getirmişti. London School of Economics''e giderken metroda ve otobüste sunuş yazısını okumuş ve kendimden geçmiştim. Mübalağa etmiyorum. Yazıda yeni bir entelektüel hareketin ve medeniyet projesinin ilk tohumlarının atılmakta olduğuna dair önemli işaretler veriliyordu. Ahmet Davutoğlu''nun son derece özenle ve özgün bir şekilde yürüttüğü çalışmaları yakından izleyen biri olarak derginin "projesi"ne genelde Türkiye''deki aydınların, özelde ise İslami duyarlığı gelişkin aydınların sessiz kalmalarına bir türlü anlam veremedim; hâlâ da veremiyorum. Bu kadar vefasız mıyız? Bu insanların çalışmalarının yankılanabilmesi için ille de gürültü, patırtı ve şamata yapmaları mı gerekiyor? Öbürlerinden geçtik, hiç olmazsa Kanal 7 veya Ahmet Hakan Coşkun, absürt, ilkel ve marjinal tipleri "gördüğü" kadar bu kutlu ve çığır açıcı insanları neden "görmez" acaba?
...Ve Osmanlı Divan''ı
Divan''ın Osmanlı sayısında hacimli ve yeni tartışmalar açacak yazılar var. Dergi ilk sayılarındaki dinamizmini son sayılarında kuru bir akademizme kurban etme açmazı yaşıyor. Çok uzun bibliyografyalar yayımlıyor. Bu sayıda da Osmanlı''da tefsir''e ilişkin eserler bibliyografyası var. Allah''tan bu kez, derginin sonuna konulmuş. Derginin, kuru akademizmi aşma çabası içinde olduğu anlaşılıyor: Bunun göstergesi de Mehmet Genç''in akademik değeri pek olmayan ama entelektüel değeri olan Osmanlı iktisadı''nın ilkelerinin 19. yy''da yaşadığı değişimi konu edinen yazısının derginin en başına yerleştirilmiş olması.
Sabri Orman Hoca, Osmanlı İktisadı''nın İslami kaynaklarını araştırırken, Gülfettin Çelik Osmanlı Devleti''nin istisnai özelliklere sahip olan nüfus ve iskan politikasını yazmış. Adnan Ertem, vakıfların soykütüğünü çıkarırken, Yaşar Bülbül, -editoryalde beliritildiğine göre- hakında ilk kez yazı yazılan Osmanlı muhasebe sistemini araştırmış. Ejder Okumuş, Osmanlı''da çöküş tartışmalarını İbn Haldun eksenli olarak tartışırken, Ahmet Zeki İzgöer, Ahmet Cevdet Paşa ve Bosna Islahatı konulu makalesiyle katkıda bulunuyor dergiye.
Divan, yeni sayısını da yine Osmanlı sayısı olarak hazırlayacak. Divan''a ulaşmak için tel: 0212-589 1576.
İslamiyat''ın perspektifi
İslamiyat''a gelince. Bundan önceki sayısı Tasavvuf özel dosyası olarak hazırlanan dergi, bugüne kadar tüm diğer dergilerde atlanan bir perpektifi özel sayının tüm yazılarına yansıtıyor ve Osmanlı''ya "İslami sorunsallar" açısından yaklaşıyor. Derginin galiba "herşey"i sıfatını çoktan hakeden Mehmet Hatiboğlu Hoca, Osmanlı Anayasası''na İslamı destek çabalarını tartışıyor. Son zamanlarda İslam kültürü ve düşüncesi üzerinde yoğunlaşan kitaplar ve yazılar yayımladığı gözlenen Ahmet Yaşar Ocak, Şeyh Bedrettin''e yoğun göndermelerde bulunduğu yazısında Osmanlı''daki dinî akımları inceliyor. Saffet Köse Osmanlı''da Şer''i cezaları, İlhami Güler, çok ilginç bir konuyu, Osmanlı popüler dini edebiyatı''nda dünyaya karşı mesafe bilinci''ni inceliyor. Derginin en dikkate değer yazılarından biri Dücane Cündioğlu''na ait: "Çağdaş Tefsir Tarihi Tasavvurunun Kayıp Halkası: Osmanlı Tefsir Mirası. Mehmet N Bardakçı, Osmanlı''da tasavvuf ve tarikatleri, Ahmet Kayacık medreselerde mantık eğitimini, Şefaettin Sevecan siyaset felsefesini, İzmir''den Mustafa Özel "harcanan" âlimlerden Debreli Vildan Faik''i konu edinen yazılar yazmışlar. Derginin sonunda, ABD''den Japonya''ya, İsrail''den Romanya''ya kadar dünyada Osmanlı Araştırmaları''nın gündeme alındığı VIII. Türk Tarih Kongresi''ni değerlendiren bir yazı yer alıyor.
Ayrıca İslamiyat''ın özenle hazırlanan kitaplar yayımlamaya başladığını haber vermek isterim. İslamiyat''la irtibat için Tel: 0312-418 7426.
Ankara İlahiyat dolu dizgin gidiyor. Dört dergi yayımlıyor. İstanbul ve diğer İlahiyatlar uyuyor mu?
