Görkem, ihtişam, nümâyiş ve saltanatın heybetle arz-ı dîdâr ettiği Rumeli sâhillerinden başlıyoruz gezimize. Akşam serinliğinde ise âsûdeliğin, ferahlığın, sükûtun ve mehtâbın güzelliğini serin serin hissederek döneriz Anadolu sâhillerinden.
İstanbul'un geceleri en tenha, gündüzleri en kalabalık ilçesi Eminönü, İstanbul'un kalbi.
7 düvele hükmeden 7 iklimin sultanlarının pâyitahtı 7 tepe İstanbul'u, ve 3 kıtaya hâkim olan Osmanlı gemisinin kaptan köşkü olan Topkapı Sarayı'nı, Adâlet Kulesi'ni arkamızda bırakarak Galata Kulesi'ne yöneliyoruz.
İşte Dünya'nın, içinde yemek servisi verilen en eski kulesi. Külâhını ve sütunlu balkonu Sultan 2. Mahmut yaptırmış, bir de kocaman saat yerleştirmişti. Lakin ne saat kaldı, ne Sultan Mahmut.
Tophane, Fatih'in 72 adet kalyonu yağlı kalaslar üzerinde mandalara çektirerek karaya çıkardığı nokta. Gemiler, Kasımpaşa'ya oradan da Haliç'e indirilmişti, bir gecede.
Şu zarif cami, Türkiye'nin en ince minareli camisi. İmparatorluğun son, Cumhuriyet'in ilk dönemlerine şahitlik eden saray ve saat kulesi. Camiyi Bezm-i Alem, Sarayı oğlu Abdülmecid, kuleyi torunu 2. Abdülhamid yaptırdı. 3 nesil. 3 eser.
Sarayın yapımı 13 yıl sürmüş. 5 milyon Osmanlı altınına (35 ton altın) mâl olmuştu.
Evliya Çelebi, Hz. Meryem'in, oğlu Hz. İsa'yı bebekken yıkadığı taş teknenin Kudüs'ten buraya getirilmiş olmasından, semte bu ismin verildiğini söyler. Buradaki iki Fer'iyye Sarayı da Sultan Abdülaziz'in eseri. Biri otel, biri lise.
Karşımızdaki şu gür ormanlık Yıldız Korusu. Tam karşısında, Anadolu sâhillerinde bulunan Fethi Paşa korusu ile iki ümitsiz âşık gibi birbirlerini seyrediyorlar.
Sultan Abdülaziz tarafından, Dolmabahçe sarayı'nın mimarının oğlu Serkis Balyan'a yaptırıldı. Şimdi önümüzde 4 Fer'iyye Sarayı daha var. Hepsi de okul oldu. İşte Kabataş Lisesi, Rıfat Ilgaz'ın meşhur “Hababam Sınıfı” filmi, bu okulda yaşadığı hâtırâlardır.
Boğaz fotoğraflarında endamını gösteren Büyük Mecidiye Camii. Duvarlarındaki levhalar ve mihrâbın üzerindeki Kelime-i Tevhid, Sultan Abdülmecid Hân'ın şâheseri. Boğaziçi Köprüsü'nün ayakları çakılırken temelleri hasar gören Mecidiye Camii 60 santimetre kadar denize kaymıştı. Boş bir kabuk gibi sahilde bekleyen yangın geçirmiş şu yalı ise Esma Sultan. Şu an harabe olan yanmış bir diğer yalı da Sultan 5. Murat'ın küçük kızı Fehime Sultan'ın, yanındaki yeşil yalı ise ablası Hatice Sultan'ın yalısı.
Semt, ismini Fatih Sultan Mehmet zamanında bölgenin âsâyişini sağlayan Bölükbaşı Bebek Çelebi'den alır. Çatısındaki bayrağından da anlaşılacağı üzere, Mısır Konsolosluğu yazlığındayız. Bebek Koyu'nun en büyük binası. Sultan 2. Abdülhamid Han tarafından son Mısır Hıdiv'i, yani Valisi, Hıdivâ Emine Vâlide Paşa'ya hediye edilmişti. Paşa, Osmanlıda Paşa ünvânını alan tek kadındı. Bu yalıdan 2 Emin, 1 de Emine'nin geçtiğini biliyor muydunuz ? Neyse biz de geçelim önünden.
Semt ismini Fatih Sultan Mehmed'in yaptırdığı hisardan alıyor. Tevfik Fikret'in Âşiyân Müzesi de burada. İnşâsına Mevlid Gecesinde başlanmış, Regâib Kandili'nde, yani 132 günde tamamlanmıştır. 132 rakamı ebced hesabıyla Muhammed kelimesinin karşılığıdır. Yukarıdan bakıldığında kûfî hatla Muhammed kelimesinin yazılmış olduğu görülen hisarın plânını bizzat Fatih Sultan Mehmet çizmiştir.
Sırada Perili Köşk var. İsmiyle ve görünüşüyle hep ürkütücü gelmiştir bana. Lakin gerçek sebep başka. Sahibi Yusuf Ziya Paşa, maddî sıkıntıya düşünce ailesiyle Mısır'a göç edince ıssız kalmış ve “Perili Köşk” diye anılmaya başlanmış. Perili Köşkten sonra ürkütücü bir şato. Bu binaya hiç yalı diyesim gelmiyor. Zeki Paşa yalısı. Onu da geçiyoruz ağır ağır.
Orhan Gencebay'ın 3 katlı, ve cihannümâlı, sarı renkli bir apartman görünümünde olan yalısının hemen sağında, daha küçük ahşap 2 katlı yalı da Rehâ Muhtar'ın yalısı. Gencebay bu yalıda “Batsın bu dünya” diyorsa, bizim rutûbetli evimize gelse neler demez Allah bilir.
İşte geldik Rumeli Sâhillerinin en eski yalısına. Mekke Şerifi Abdülilâh Paşa'ya ait yalının günümüze sadece Selâmlık kısmı kaldı. Yalı hâlen Türk İslâm eserleri Müzesi.
Hemen yanında, Sultan 1. Abdülhamid Han'ın yaptırdığı Hamid-i Evvel Camiini görüyoruz. Sakıp Sabancı Müzesi yani atlı köşkü ve Cavit Çağlar Yalısını da geçtikten sonra İstinye Koyu'na dönüyoruz.
Boğazın en pahalı yalısının önünden geçiyoruz (100 milyon dolar). Yalı Sultan Abdülaziz tarafından 1911 yılında satın alınarak, Şehzade Burhanettin Efendi'ye hediye edilmişti. 1949'da Newyork'ta vefat eden Şehzâde, Türkiye kabul etmediği için Şam'da Vahdettin Hân'ın yanına defnedildi. Yalı, 1985'te Sami Müfit ve Vural Erbilgin'in oldu.
Osmanlının 1. Cihan Harbinde Almanya safında savaşmasına sebep olan anlaşma bu yalıda imzalandı. Said Halim Paşa'dan sonra hazineye geçen yalı bir dönem Hilton Oteli'nin kumarhanesi oldu. 1995 yılında yandı. Şimdi Şimdi turistik tesis.
Hüber Köşkündeyiz. Kenan Evren'in cumhurbaşkanlığı sırasında hükümet binaya el koydu. 1985'ten beri Cumhurbaşkanlığı Yazlık Köşkü olarak kullanılıyor. Buradan sonra Rumeli Sâhillerine “Elvedâ” diyor ve teknemizin rotasını Anadolu Sâhillerine çeviriyoruz.
Pîrimiz Evliyâ Çelebi'nin “Hâk-i Pâk-i Mukaddes” dediği Anadolu sâhillerine geldik. İşte karşımızdaki ilk semt Beykoz.
Ceviz ağaçlarının çokluğu sebebiyle “Binkoz” olarak anılmış, zamanla Beykoz'a dönüşmüş. İlhâm-ı İlâhî ile Yahya Efendi tarafından keşfedilen Hz. Yuşa'nın kabri, Beykoz'un kalbi. Beykoz'un dalyanları, paçası, kalkanı, cevizi, ayşekadın fasulyesi ve mesîreleri meşhur.
Son Mısır Hıdiv'i Abbas Hilmi Paşa'nın yaptırdığı kasrın, malzemeleri çivisine kadar Avrupa'dan getirtilmişti. Paşa, kasrın kulesini daha yüksek yaptırmak istiyormuş, lâkin Sultan 2. Abdülhamid Han izin vermemiş ve şöyle buyurmuş: “İstanbul semâlarında minâreden daha yüksek bir yapı görmek istemiyorum.” Yüce Sultan, mezarından kalkıp gelse de İstanbul'u bir görse…
Buradaki ilk yalı Ahmet Râsim Paşa Yalısı. 2004 yılında Ajia Otel adıyla açılışı yapılan otelin sahibi Beşiktaş eski başkanı Serdar Bilgili.
Şu Beyaz boyalı cihannümâlı yalı ise Kadri Paşa Yalısı. Yalıda hâlen Kadri Paşa'nın torununun torunu Günseli Kunttav Görgün oturuyor. Yalıya 1991'de 2 defa Yunan gemisi çarptı. Kadri Paşa Yalısı'nın solunda Sezen Aksu'nun, sağında da Cem Boyner'in yalısı bulunuyor. İkisi de aşı renginde.
Boğazın en eski yalısı. Osmanlı'nın toprak kaybettiği ilk anlaşma, Karlofça anlaşması bu yalıda imzâlandı.
Şimdide boğazın en dar yerinden geçiyoruz. Ve işte nihâyet Anadolu Hisarı da göründü. Yıldırım Bayezid İstanbul'u 2. kuşatması sırasında Anadolu Hisarı tepelerine çıkıp bugünkü hisarın bulunduğu yeri işaret ederek şöyle demişti: “Şol mahalde güzelce bir hisar yapıla”. İşte bu yüzden hisarın ismi Güzelce Hisar olmuş. Yukarıdan baktığınızda, Anadolu Hisarında da “Allah” lâfzını görebilirsiniz. Şimdi Hisar'ın ortasından sahil yolu(!) geçiyor. Erdal İnönü'nün yalısı da burada.
Evliyâ Çelebi'nin İrem Bağları dediği Kandilli. Evvelâ tepedeki Âdile Sultan Kasrı'na bakın. Bu kasrı, Sultan Abdülaziz, kız kardeşi Adile Sultan'a armağan olarak yaptırmış. Sultan 2. Abdülhamid'in emriyle Osmanlı'nın ikinci Kız Lisesi olmuş.
Fatih döneminde bölgede gemi çıpası yapıldığından semte bu ad verilmiş. Kirazı, ayvası ve hıyarı meşhur. Soğan başlı kulesiyle tanınan ve Çengelköy tepelerinden bütün asâletiyle boğazı seyreden mağrur sarı köşk, Sultan Vahdettin Köşkü.
Beylerbeyi ismini Sultan 3. Murad'ın Beylerbeyi (Eyâlet Vâlisi) Mîri âlem Mehmet Paşa'dan alıyor. Kazandibisi ve simiti meşhur. Kâbe'yi yeniden inşâ eden Sultan 4. Murat Han da Beylerbeyi'nde doğdu.
İşte geldik “Mâbeynci Fâik Bey Yalısı” na. Benim Boğaziçi'nde en beğendiğim yalı bu.
Ve hemen yanında Hasip Paşa Yalısı
1987'de Özdemir Sabancı'ya, ölümüyle de oğlu Demir Sabancı'ya geçti.
Beylerbeyi Sarayı'nı Sultan Abdülaziz, mimar Serkis Balyan'a yaptırdı. Sarayın arka tarafındaki üç bahçe Bâbil'in Asma Bahçeleri gibi kat kat olduğundan set üstü bahçeleri olarak isimlendirilmiş. Saray için en büyük felâket Boğaz Köprüsü'nün yapılmasıydı. Köprünün sebep olduğu titreşim sarayın ömrünü her geçen gün azaltıyor.
Perihan Abla, Ekmek Teknesi, Süper Baba gibi diziler Kuzguncuk'ta tek cadde üzerinde çekildi.
Üsküdârı fetheden Orhan Gazi'dir. Evliyâ Çelebi Üsküdar beyaz pidesinin, ince yufkasının, çöreğinin, tandır kebabının, kaymağının demir hindi şerbetinin meşhur olduğunu söyler. Şimdilerde Kanaat lokantası meşhur. Bir de Vâlide Sultan Camileri.
Üsküdar'ın mânevî sâhibi, Boğazı'ın 4 manevi muhafızından biri olan Aziz Mahmut Hüdâyî hazretleridir. Diğerleri ise Hz. Yuşa, Sarıyer'de Telli Baba, Yahya Efendi.
Gezimizin son durağı ise İstanbul'un simgesi olan Kız Kulesi. Son halini Sultan 2. Mahmut yaptırmıştı. 2001 yılında restore edilen Kız Kulesi, Kafe ve Restoran hâline getirildi. Ve Nihâyet Boğaz safâmızı burada noktalarken son faslı Samiha Ayverdi yapsın: Güneş, Üsküdâr'ın üstünden kaydı, kaydı ve İstanbul'un başına yakutlu bir taç koydu. Sanki şehrin ufuklarına inen sis değil de bir sır perdesi…
