Zeynep Duygu Coşkuner
Araştırmacı - Balkan Çalışmaları
Nüfus sayımları her ülke için demografik ihtiyaçları belirleyen istatistiki veriler olarak kabul edilse de Kuzey Makedonya Cumhuriyeti ve ülkede yaşayan halklar için bu nüfus sayımları bir istatistiki veriden çok daha fazlasını ifade etmektedir.
Kuzey Makedonya’daki nüfus sayımının ülkedeki tüm halklar için hayati önem arz etmesinin en önemli sebebi; ülkede 2001 yılında yaşanan iç çatışmaları sonlandıran ve ardından yasa haline getirilen Ohrid Çerçeve Anlaşması maddelerine göre; siyasette temsilin, kamu personeli istihdamının, bazı bölgelerdeki resmi dilin ve eğitim haklarının nüfustaki dağılım oranına göre belirlenmesine karar verilmiştir. Anayasa ile teminat altına alınan bu haklar haliyle bölgedeki azınlık halk için nüfus sayımını sıradan bir veriden çok daha önemli bir hale getirmiştir.
Ohrid Çerçeve Anlaşması’nın imzalanmasının hemen ardından ülkede 2002 yılında bir nüfus sayımı gerçekleştirilmiş fakat bu sayım sonuçlarının, iç çatışma sonrası ülkeye henüz dönüş gerçekleştirmeyen vatandaşları kapsamaması nedeniyle net bir veri ortaya koymadığı görüşü öne çıkmıştır. Fakat gerçekleştirilen en son sayım sonuçları 2002 nüfus sayımları olduğundan hükümetin kurulması ve diğer haklar söz konusu olduğunda, bu nüfus sayımının verileri baz alınmaktadır.
ADİL OLMAYAN SAYIM SONUÇLARI
On yılda bir tekrarlanmasına karar verilen ve on beş gün süren bu nüfus sayımları için hükümet, 2011 yılında tekrar bir girişimde bulunmuş fakat hükümetin belirttiği “teknik aksaklıklar” sebebiyle on üçüncü gününde iptal edilmiştir. Bu son sayım girişimi hakkında çeşitli tartışmalarda bulunulmuştur. Bunlardan en dikkat çekeni Makedon halkının nüfus dağılımındaki oranının bir önceki sayım sonuçlarına göre azaldığı iddiası olmuştur. Bu tartışmalar ışığında devam eden nüfus sayımları bu kadar hayati bir önem arz ederken, mevcut durumu tespit etmek için ne yazık ki ülkede yirmi yıldır sağlıklı bir nüfus sayımı yapılamamıştır. Tüm bu başarısız sayım girişimlerinin ardından en son 2021 yılında bir sayım girişiminde bulunulmuş, sonuçları 30 Mart 2022 günü açıklanmış fakat bu sonuçlar da tartışmaları sonlandırmamış aksine sayımların adil bir şekilde gerçekleşmediği iddiası elde edilen sonuçların şeffaflığına gölge düşürmüştür.
Nüfus sayım sonuçlarına göre ülke, diğer Balkan ülkelerinde olduğu gibi göç, yaşlanan nüfus ve azalan doğum oranları nedeniyle son yirmi yılda nüfusunun neredeyse yüzde 10’unu kaybetmiştir. Sonuçlara göre, Kuzey Makedonya’nın şu anda toplam nüfusu 1.836 milyon. 2002 verileriyle kıyaslandığında 185 bin kişi daha az olduğu görülmektedir. Ayrıca belirtmek gerekir ki yaklaşık 259 bin Kuzey Makedonya vatandaşı da yurt dışında yaşamaktadır. Nüfus sayımı sonuçlarına göre ülkenin yüzde 58,4’ü etnik Makedon, yüzde 24,3’ü etnik Arnavut, yüzde 3,8’i etnik Türk, yüzde 2,5’i Roman ve yüzde 1,3’ü etnik Sırplardan oluşurken; Boşnaklar, Ulahlar, Torbeşler (Makedonyalı Müslümanlar) ve Bulgarlardan oluşan diğer azınlıklar da sayım sonuçlarında küçük oranlarla yer almıştır.
SAHADA TÜRKLERE KARŞI BASKI UYGULANDI
Kuzey Makedonya’nın üçüncü en büyük etnik grubu olan Türkler de dahil olmak üzere hiçbir etnik grubu memnun etmeyen, uzun zamandır beklenen tartışmalı 2021 yılı nüfus sayımı sonuçları açıklandıktan sonra ülkede itiraz sesleri yükselmeye başlamış başta Türkler olmak üzere diğer azınlıklar da sonuçları tanımadıklarını ifade etmiştir.Ülkedeki aşırı milliyetçiler arasında varlık mücadelesi gösteren Türkler için bu sonuçlar hayal kırıklığıyla birlikte hükümete olan güvenin de sorgulanmasına sebep olmuştur.
Sayımların şeffaf ve adil koşullarda gerçekleşebilmesi için Makedonya Türkleri Milli Sayım Koordinasyon Kurulu kurulmuş, bu kurul seçimleri ve sonuçlarını yakından takip ederken bir takım adil ve gerçekçi olmayan veriler tespit etmiştir. Türk eğitmen ve saymanların yetersizliği, elektronik sayım sisteminin günlerce çalışmaması, diaspora kayıt işleminin arızalanması, bölgede yaşayanlara yeterli bilgilendirmelerin yapılmaması, sahada Türklere karşı yapılan baskı ve manipülasyonlar sayım sonuçlarını etkilemiştir. En açık ifadeyle, Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nde yaşayan Türkler var oldukları ve çalışıp ürettikleri topraklarda yok sayılmışlardır.
HÜKÜMET ANAYASAYI ÇİĞNEMİŞTİR
Kuzey Makedonya Cumhuriyeti kendi anayasasında bulunan etnik kimliğini ifade etme, topluluklara mensup vatandaşların kendi topluluklarının kimlik ve değerlerini özgür bir biçimde ifade etmelerine özgür alan tanıma, vatandaşların eşit ve hakça temsilinin maddelerini ihlal etmiştir. Kuzey Makedonya Hükümeti kendi anayasasında bulunan bu maddeleri çiğneyerek açıkça suç işlemiştir.
Ülkede yaşayan Türkler adil olmayan bu sonuçlara itiraz etmiş; Sivil Toplum Kuruluşları, bölgedeki Türk kanaat önderleri ve siyasi partiler sayım sonuçlarını tanımadıklarını ifade etmiştir. Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı açıklanan sayım sonuçlarının şaibeli olduğuna dair bir metin yayınlamış ve ülkedeki Türklere destek açıklamasında bulunmuştur.
Asırlardır bölgenin gözden çıkarılamaz bir unsuru olan ve Kuzey Makedonya’nın kurucu halkları arasında yer alan Türkler, göz göre göre yok sayılmış, seslerinin gür çıkması, siyasette temsil hakları engellenmiştir. Anlamlı bir inadın bayraktarları olan Yücel Teşkilatı’ndan bugüne bölgede sürekli asimilasyon ve baskı politikaları, bölgedeki aşırı milliyetçiler arasında ses çıkarmaya çalışan ve varlık mücadelesi gösteren Makedonya Türkleri, etnik kimliklerinin onlara yüklediği ağır sorumluluğun o topraklardaki “bedel”ini ödemektedirler. Batı Trakya’dan, Kuzey Makedonya’ya Balkan topraklarında hala Müslüman Türk olmanın anlamlı inadını sürdürenlere, Türk olmanın bedelini ödeyenlere selam olsun.
Merhum Sezai Karakoç’un da dediği gibi:
Seni yok sayacaklar sen daha çok var olacaksın!