ORHAN ORHUN ÜNAL -SERBEST PİYASA
İlk 6 ayda yüzde 30,4'lük rekor artışla, 16 milyon ziyaretçiden 11,5 milyar dolar gelir elde eden turizm ekonomisi içinde öyle bir meslek grubu var ki, adeta sektörün gizli kahramanları. Onlar; turist rehberleri. Bacasız sanayi içinde biraz geri planda kalmaktan ve hak ettikleri değeri görememekten şikayet etseler de ülke tanıtımı için çok önemli bir görevi yerine getiriyorlar.
AYLIK KAZANÇ 10 BİNİ BULUYOR
Günün neredeyse 18 saatini ayakta geçiren profesyonellerin kazancı, özellikle yoğun sezonda 8 ila 10 bin lirayı buluyor. İlgili yasaya göre aylık net geliri, 3 bin 900 liradan başlayan rehberler, günlük turlardan en az 387, paket turlardan da 463 lira alıyor. Belgesiz çalışanların en büyük sorun olduğu sektörde, özellikle yurt içi turlarda kaçak rehber enflasyonu yaşanıyor. Piyasada ‘2 ören yeri 3 tarihi yapı gösterir geri döneriz’ mantığı işleyince deyim yerindeyse ipini koparan bu aralar rehberlik yapıyor. Belgeli çalışanlar, günlük tur için 387 lira alırken, kayıtdışı olanların 100-150 lira gibi rakamlara ayarlanabildiğini öğreniyoruz.
Sanal alemde paranın sıcak kokusunu alanlar da bu işe yönelmiş durumda. ‘İstanbul Free Tour’ (Serbest İstanbul Turu) adıyla Instagram, Facebook, blog ve web sayfalarındaki ilanları kolaylıkla görebilirsiniz. Bu kişiler, bilhassa İstanbul’a cruise ile gelen turistleri gezdiriyor.
SOSYAL MEDYADA REHBER PATLAMASI
Sosyal medya üzerinden iletişim kurulduğu için herşey kolaylıkla hallediliyor. Sultanahmet, Galata, Topkapı derken birkaç saatlik turlardan 50 ila 70 avro arasında para kazanıyorlar. Kimi zaman da ‘Ne kadar verirsen’ tarifesi işliyor. Türkiye ortalamasının biraz üzerindeki kazançlarına rağmen, çoğumuzun her gün gördüğü ancak hakkında çok az şey bildiğimiz rehberlerle bir araya geldik.
EN ÖNEMLİ SORUN BELGESİZ ÇALIŞAN
Turist Rehberleri Birliği (TUREB) Başkanı Zeki Apalı, özellikle yurt dışında önemli bir iş kolu ve istihdam kapısı durumunda olan mesleğin ülke turizm politikası içinde daha fazla yer alması gerektiği görüşünde. “Sayın Cumhurbaşkanımızın Başbakanlığı döneminde 2012’de meslek yasası çıkarıldı” diyen Apalı, “Yerli ve yabancı turist turlarında rehber bulundurma zorunluluğu geldi. Olumlu gelişmelerin yanında en önemli sorunumuz, kayıtdışılık. Sektördeki rehberlerin üçte biri belgesiz çalışıyor. Günübirlik tur adı altında organizasyon işi yapanların tercihi yine kayıtdışı piyasa oluyor” yorumunu yapıyor. Zeki Apalı, ülkemizde 10 bin 500 belgeli çalışan bulunduğu bilgisini verirken, bunun 7 bin 500’ünün aktif durumda olduğunu paylaşıyor. TUREB Başkanı, yaşadıkları zorlukları şöyle özetliyor:
HAYATIMIZ YOLLARDA
“Rehberin hayatı yollarda geçer, görevi sadece ilgili yeri tanıtmak değildir. Yolcuların huzurundan, sağlığına, güvenli yolculuğuna kadar birçok şeyle ilgilenir. Hal böyle olunca, yetkisiz kişilerin bulunduğu ortamlarda, istenmeyen sayısız olayla karşılaşabiliyoruz. Ülke imajına zarar veriyor. Tabi ki kayıtlı rehberlerde de sorunlar yaşanabilir ancak en azından bu konuda denetim ve yaptırım mekanizması var.”
İlginç bir bilgi, ülkemizdeki rehberlerin konuştuğu yabancı dil sayısı 38 ve bu özelliğimizle dünyada kurulmuş en büyük meslek örgütüne sahibiz.
- Kayıtdışı günübirlik turların tercihi
- Zeki Apalı, mesleğin diğer sıkıntılarını da sıralıyor: “Özellikle çalışma saatlerinin uzunluğunu dile getirmek gerekli. Genelde tur şirketleri programları çok uzun tutuyor. Maliyet nedeniyle konaklamadan kaçınıyorlar, bu nedenle gece yolculukları yapılıyor turlarda. İlgili durum da meslek erbaplarının iş yükünü artıyor. Öte yandan, yurt dışı tanıtım ve fuar faaliyetlerinde rehberlerin geri planda kalması bizim için önemli bir sorun. Özellikle ihtisas fuarlarında, ülkemizi temsil eden firmaların yanında Türkiye hakkında bilgi verebilecek rehberlerin bulundurulması gerekli.”
Mesleğimi aileme bile zor açıkladım
Turist rehberliği konusunda marka ülkelerin uygulamalarının çok gerisinde olduğumuzu anlatan, Profesyonel Turist Rehberi Faruk Başıbüyük, “Aslında misafirler için Türkiye’nin yüzüyüz. Tanıtım ve imaj açısından önemli olan mesleğimizi yeri geliyor topluma hatta ailemize bile açıklayamıyoruz” diyor. Kaçak rehberlere yönelik denetimlerin artması gerektiğini belirten Başıbüyük işin ülke turizm politikası içinde yer alması gerektiğini söylüyor. Yabancı ziyaretçilerin rehberlere alışkın olduğunu paylaşan Başıbüyük, özellikle yerli turist tarafında mesleğin hala tam olarak algılanmadığını hatta gereksiz görüldüğünü de aktarıyor.
Kayıt dışıyım
Rehberlerin sorununda bile başı çeken kayıtdışı ekonomi sana ayrıca teşekkür ederiz. Serbest Piyasa’nın 200’e yakın haberinde bize rehberlik ettin. Şimdi yenilerine doğru dümen kırarken, biraz müsaade istiyoruz okuyucu. Boş durmayacağız tabi ki. Güneşin altında büyük dalgalarla boğuşup, bilmediğimiz bir şehirde yanlış yollara sapacağız. En iyi bildiğimiz şeyi yapacağız. Kaybolacağız Gece gökyüzünden toplanacak binlerce yıldız olacak. Merak etmeyin, rehberimiz sağlam olacak. Hem büyük nehrin akıntısında sürüklenirken neye benzediğini merak eden biri nasıl kaybolabilir ki?