Orta Afrika’da Fransa’nın eski sömürgelerinden Gabon’da, hafta sonu yapılan ve sonuçları çarşamba günü açıklanan cumhurbaşkanlığı seçimlerinin sonuçlarını geçersiz sayan bir grup asker dün yönetime el koyduğunu açıkladı. Sahel bölgesinde son 3 yılda yaşanan darbelerle tüm müttefiklerini yitiren Fransa ise, Gabon’daki gelişmelerle beraber Afrika’nın diğer bölgelerindeki eski sömürgelerinde de kendisine dost yönetimleri kaybetmenin şokunu yaşıyor. 1967’de yönetimi devralan babası Ömer Bongo’nun ardından 2009 yılında Cumhurbaşkanı olan Ali Bongo Ondimba’nın, ailenin 56 yıllık iktidarının devrilmesiyle ev hapsine alındığı bildirildi. Diğer eski sömürgelere benzer şekilde, başta uranyum ve petrol olmak üzere çok sayıda yer altı ve yer üstü zenginliğine sahip ülkede bu kaynakların çok büyük çoğunluğunu Batılı şirketler işletirken, halkın bu zenginlikten aldığı pay oldukça sınırlı. Bongo’nun devrilmesinin ardından sokaklara dökülen halk, kendilerini “Kurumların Geçişi ve Restorasyonu Komitesi” olarak adlandıran askerleri selamlayarak darbeye desteklerini gösterdi. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un geçen Mart ayında yaptığı son Afrika gezisinin duraklarından biri de Gabon olmuştu.
Orta Afrika’da Fransa’nın kalesiydi
Uzun yıllar Gabon’u yöneten Bongo ailesinin, tıpkı son 3 yılda darbeyle devrilen Burkina Faso, Nijer ve Mali’deki yönetimler gibi, Fransa ile yakın ilişkileri dikkati çekiyor. Daha önceleri Gabon’daki siyasi krizlere birçok kez askeri müdahalede bulunan ve ülkede askeri üssü olan Fransa, Sahel’den sonra Orta Afrika’da ki bir müttefikini daha kaybetmiş oldu. Fransa’nın ülkedeki üsleri Orta Afrika bölgesini kontrol amacıyla kullandığı belirtiliyor. Ali Bongo ile eşi Sylvia Valentin Bongo’nun, Fransa’da yüksek öğrenim gördüğü, Bongo ailesinin Fransa’da önemli yatırımları olduğu iddia ediliyor. Nijer’de darbenin ardından ECOWAS’ı müdahale için kışkırtan Paris yönetiminden, Gabon’daki gelişmelere ilişkin “Fransa, Gabon’da devam etmekte olan askeri darbeyi kınıyor” açıklaması geldi. Açıklamayı yapan Fransa Hükûmet Sözcüsü Olivier Veran, ülkedeki Fransız vatandaşlarına da evlerinde kalmaları çağrısı yaptı.
Petrol ve uranyum zengini
Gabon, başta uranyum, petrol ve doğal gaz olmak üzere elmas, altın, kereste ve demir gibi kaynaklar açısından zengin. Sahra Altı Afrika’nın altıncı büyük petrol üreticisi olan ülke, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’ne (OPEC) üye. Gabon’un 2 milyar varil ham petrol, yaklaşık 300 milyar metreküp doğal gaz rezervine sahip olduğu tahmin ediliyor. Ayrıca ülkenin Oklo bölgesinde, 1972 yılında bilim adamları tarafından keşfedilen ve kendi kendine oluşan nükleer zincir reaksiyonlarının meydana geldiği benzersiz uranyum yatakları bulunuyor. Gabon, su kaynakları açısından da dünyanın üçüncü en büyük yenilenebilir su rezervlerine sahip. 2011’de kurulan Gabon Petrol Şirketi, ülkedeki kara ve denizlerdeki petrollerin yasal sahibi olarak görülse de ülkedeki doğal kaynakların büyük kısmını yabancı firmalar çıkarıyor. İngiliz-Fransız petrol ve gaz şirketi Perenco, İngiliz-Hollanda ortaklığında çok uluslu bir petrol ve doğal gaz şirketi Shell, Fransa merkezli çok uluslu petrol şirketi Total ülkedeki petrol üretiminin yüzde 75’ini kontrol ediyor. Gabon’da faaliyet gösteren Fransız madencilik şirketi Eramet, darbenin ardından bu ülkedeki faaliyetlerini durdurduğunu açıkladı.
