AZERBAYCAN, Türkmenistan, İran, Kazakistan ve Rusya liderlerinin biraraya geleceği Hazar Zirvesi, 8-9 Mart tarihlerinde Türkmenistan'ın başkenti Aşkabat'ta yapılacak.
Azerbaycan, Türkmenistan, İran, Kazakistan ve Rusya liderlerinin biraraya geleceği Hazar Zirvesi, 8-9 Mart tarihlerinde Türkmenistan'ın başkenti Aşkabat'ta düzenlenecek. Görüşmelerde, Hazar'ın statüsü konusunda yaşanan sorunun çözüm yolları üzerinde durulacak. Sözkonusu ülkelerin dışişleri bakan yardımcıları işbirliği için konuların detayları üzerinde çalışmalar yapıyor. İran resmi haber ajansı IRNA'ya göre zirve gündeminde, kıyıdaş ülkelerin ortak konuları tartışabileceği 5'li Hazar Forumu oluşturulması konusu bulunuyor.
Azerbaycan, İran, Kazakistan, Rusya ve Türkmenistan tarafından çevrelenen Hazar Denizi, milyarlarca varillik petrol ve milyarlarca metreküplük doğal gaz yatakları ile dünyanın en büyük enerji kaynaklarından biri konumunda. Ancak toprak ve kıyı üzerindeki hak iddiaları, Hazar'ın kaynaklarından yeterince yararlanma konusunda en büyük engeli teşkil ediyor.
Önceleri sadece Sovyetler Birliği ile İran arasında paylaşılan Hazar Denizi, Sovyetler'in çöküşü ile ortaya çıkan üç yeni devlet Azerbaycan, Kazakistan ve Türkmenistan'ın da katılımıyla 5 ülke arasında bölüşülemiyor. Son dönemde ise kıyı ülkeleri, bir yuvarlak masa etrafında toplanarak, Hazar ve kaynaklarının bölünmesine kadar uzanacak bir forum oluşturmanın peşinde. Ancak, bölgesel ihtilaflar ve ulusal çıkarların işbirliğini pek de mümkün kılmıyor. Hazar'ın bölünmesi konusunda farklı görüşler ortaya koyan İran ile Rusya arasındaki görüşmeler yeni bir gruplanmaya yol açıyor.
Ocak'ta Rus Savunma Bakanı Igor Sergeyev, ilişkileri geliştirmek için İran'ı ziyaret etti. İran'a göre, görüşmeler sırasında Hazar'ın yeniden paylaşılması konusu da gündeme geldi.
Moskova, diğer ülkelerle de temaslarını sıklaştırdı. Yine Ocak ayında Moskova ile Bakü, ihtilaflı toprak konularını çözümlemek içen ortak zemin oluşturdu. Rusya ayrıca, daha sonra tesbit edilmek üzere Hazar deniz tabanının ayrılmasını kabul etti. Bu durum Kazakistan ile Rusya arasında 1998'de varılan anlaşmaya da ışık tutmuş oldu. Bu anlaşmanın en önemli noktası, "her iki ülke deniz tabanının kendine ait sektörünü kullanırken, deniz yüzeyinin idaresinin ortak olarak yürütülmesi" konusuydu. Böylece Rusya'nın geçmişteki tutumundan vazgeçerek, Hazar kaynaklarının paylaşımı konusunda daha ılımlı bir noktaya geldiği ortaya çıktı.
Rusya'nın daha önce de oluşturduğu benzer bölgesel ittifaklara bakıldığında anlamlı bazı sonuçlara ulaşmak mümkün. Moskova, 1996'da Çin, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya ve Tacikistan'ı kapsayan Şanghay Beşlisi'nin öncülüğünü yaptı. Bu bölgesel gruplanma, özellikle Çin sınırı olmak üzere ülkeler arasındaki sınır ihtilaflarını çözümlemeyi amaçlıyordu. Sınır ve diğer ülkeler arası konuların çözülmesiyle birlikte, Şanghay Beşlisi bölge güvenliği konusuna da el attı. Ancak, ulusal gündemlerdeki farklılıklar işbirliğinin derecesini hep düşük tuttu.
Rusya ile Çin arasındaki Afganistan konusundaki görüş ayrılıkları Şanghay Beşlisi içinde bölünmelere yol açtı. Şanghay Beşlisi gibi Hazar Beşlisi'nin de sınır ve Hazar kaynaklarının daha kapsamlı olarak işletilmesi konularında başarıya ulaşması bekleniyor. Ancak benzer sorunların oluşması da engellenemez. Afgan savaşı İran, Rusya ve Tacikistan'ı oldukça etkiliyor.
Çeçen savaşı ise Azerbaycan için sorun oluşturuyor. Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki ihtilaf Rusya ve İran'ın çıkarlarına ters düşüyor. Sözkonusu bölgesel ihtilaflar yeni Hazar Forumu'nun önceliklerini değiştirme yönünde büyük bir potansiyel tehdit oluşturuyor.
