ABD Başkanı Kennedy’nin “Tüketiciler, en önemli ekonomik gruptur”’ dediği 15 Mart 1962’den günümüze her yıl 15 Mart, Dünya Tüketici Günü olarak kutlanmaktadır.
Arz-talep kanununa göre tüketilmeyen üretilemeyeceği için Sanayi Devrimiyle birlikte tüketiciler 200 yıldır en önemli ekonomik grup olarak bilinmektedir.
Herkes doğumdan ölüme kadar tüketicidir. Ayakkabı üreticisi, aynı zamanda zeytin tüketicisidir.
Üretici ve satıcılar da birer tüketicidir. Satın alma kararıyla nimeti veren olarak tüketici, mutlu olması gereken kutsal insandır.
Bugün 15 Mart, yasal haklarını ve akıllı
alışverişi bilmediği için çoğu zaman mağdur olan tüketicilerin günü.
TÜKETİCİLER HAKLARINI BİLMEDİĞİ İÇİN KANUNDAN FAYDALANAMIYOR
Üretici ve satıcılar, küçük esnaflar dâhil (örgütlü, organize ve paralı güç merkezleridir) aileleriyle birlikte aynı zamanda tüketici olarak (TOBB+TESK üyeleri) toplumun yüzde 10’u kadarını oluşturur. Toplumun yüzde 90’ı ihtiyacı olan ürünleri alın teri paralarıyla üretici ve satıcılardan satın alan (örgütsüz, güçsüz ve tek kişilik) tüketici ailelerdir. Bu nedenle dünyanın her yerinde örgütlü-paralı-güçlü olan üretici ve satıcılara karşı zayıf olan tüketici aileleri korumak için “Tüketicinin Korunması Kanunları” vardır.
1995’te yasalaşan ilk Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, tüketici şikâyetlerinin çözümü olarak “Tüketici Sorunları Hakem Heyeti” sistemini getirdi ama bu heyetin hiçbir kanuni müeyyide gücü yoktu.
2002’ye kadar AK Parti öncesi durum şöyle idi: Tüketiciler çok bilgi sahibi olmuyordu. Ticarî ahlâk zayıftı. Satıcılar kalite kontrolü yapılmayan ürünleri satıyorlar, ayıplı ürünleri satın alan tüketiciler haklarını arayamıyorlardı.
AK Parti’nin çıkardığı ilk kanun olan, “İkinci Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun” ile tüketici şikâyetlerinin çözüm merkezi olarak Tüketici Sorunları Hakem Heyetlerine kanuni müeyyide gücü ile etkili hak arama yolu kuruldu. Ama uygulamada tüketiciler, üreticiler satıcılar kadar etkili olamadılar.
Avrupa Birliği’nin talebiyle 2011 Tüketici Hakları Direktifi Üçüncü Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’umuzla 2013’te ülkemizde kurumlaştırıldı. Tüketici ailelerin yeni ekonomik hayatları Almanya ve Fransa’daki gibi yeniden düzenlendi, ama bizde tüketiciler eğitilmedi ve yasal hakları pek anlatılmadı. Kamu spotlarıyla devletimiz, tüketicilere haklarını anlatmaya çalıştı.
Bugünkü durum şöyle: Tüketiciler yasal haklarını ve akıllı alışveriş pratiklerini bilmiyorlar. Covid-19 salgını gösterdi ki ülkemizde ticarî ahlak ağır hasar aldı. Her mal ve hizmetin özellikle gıdaların fiyatları çok arttı. Her sektörde tüketici şikâyetleri zirvelerde. Tüketicileri Koruma Kanunu’muz var, ama tüketiciler yasal haklarını bilmiyor veya yararlanamıyorlar.
BÜROKRASİ, HAK ARAYIŞINA ENGEL OLUYOR
Bu Ahi Fakir, 1991’den beri tüketicilerin eğitimi ve şikâyetlerinin çözümüyle uğraşmaktadır. 25 Ekim 2018 ve üç yıl arayla 25 Kasım 2021 günlü Yeni Şafak’ta yayımlanan detaylı iki makalemle tüketicilerin yasal haklarını ve bilinçli alışveriş ilkelerini bilmediklerini açıkladım. Tüketicilere yasal haklarını anlatamayan bürokrasi, anlatmak isteyenlere engel oluyor. Tüketiciler, alışveriş yapmasını bilmiyor, şikâyetleri artıyor. Tüketiciler, yasal tüketici haklarını ve akıllı alışverişi bilmedikleri için üretici ve satıcılara karşı korunmasız durumdalar.
BAĞIMSIZ PİYASA GÖZETİMİ DENETİMİ KURUMU ŞART
Cumhurbaşkanımız Tayyip Erdoğan, 12 Mart 2021 günü Ekonomi Reformları Tanıtım Toplantısında; “Piyasa Gözetimi ve Denetimi alanında da çok yenilikçi bir adım atıyoruz. Gözetim ve denetim sorumluluğunun farklı idarelere dağılmış olması, hem mükerrer işlemlere yol açıyor, hem de hızlı hareket edilmesine engel oluyor. Bunun için, tüketicinin korunması, kayıtlılığın artması ve piyasada haksız rekabetin etkin bir biçimde önlenmesi amacıyla bağımsız bir Piyasa Gözetim ve Denetim Kurumu (PGDK) kuruyoruz. Piyasada adil ve rekabetçi bir ortam oluşmasını temin edecek bu kurum, bağımsız düzenleme ve denetim yapma yetkisine de sahip olacaktır. Ayrıca bu kurum çatısı altında, özel sektörün ve tüketicilerin de temsil edildiği bir Piyasa Gözetimi ve Denetimi Koordinasyon Kurulu da oluşturuyoruz.” demiştir.
Ekonomi Reformları Eylem Planı’na göre, 30 Mart 2022 eylemin bitiş tarihi olarak Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Bağımsız PGDK kurulacaktır. 25 Ekim 2021 günlü Resmi Gazete’de yayımlanan 2022 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programında Tedbir 521.1.’de “Tüketicinin korunmasına ilişkin mevzuat güncel gelişmelere uygun olarak gözden geçirilecek, piyasa gözetim ve denetim faaliyetlerinin etkinlikleri artırılacaktır. Farklı idareler üzerinden yürüyen yapının toplulaştırılması, uygulama yeknesaklığının sağlanması ve mükerrerliklerin engellenmesi amacıyla bağımsız bir PGDK kurulacaktır.” denilmiştir. Tüketicilerin korunmasında çok önemli bir devrim olacağına inandığımız “Bağımsız PGDK”nın bir an evvel kurulmasını ve denetim ekiplerinin tüm üretici satıcıları sürekli denetlemelerini tüketici hakları bakımından çok elzem görüyoruz.
