Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 20 Ekim 2022 tarihinde Azerbaycan’ın işgalden kurtarılan Zengilan ve Cebrayıl illerine bir ziyaret gerçekleştirdi ve burada Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’le görüştü. Bu Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın işgalden kurtarılan bölgeye üçüncü ziyareti oldu. 15 Haziran 2021’de Şuşa’yı ziyaret etmiş ve o ziyaret sırasında Azerbaycan ve Türkiye Cumhuriyetleri arasındaki müttefiklik ilişkisine yönelik Şuşa Beyannamesi imzalanmıştı.
İKİ LİDER DE ÖNEMLİ MESAJLAR VERDİ
Liderlerin Zengilan ve Cebrayıl’da yaptıkları açılış törenleri ve verdiği mesajlar bölgesel ve küresel gelişmeleri yakından ilgilendirmektedir. Cumhurbaşkanı Aliyev şu mesajları verdi: “Şuşa Beyannamesi ile Azerbaycan ve Türkiye müttefikliği bölgede istikrarın ve barışın destekçisi oldu. Birileri bölgede bize karşı bir tutum içine girerse, Türkiye-Azerbaycan müttefikliğini dikkate almalı. Bundan sonra bölgedeki bütün projeler Azerbaycan ve Türkiye’nin aktif katılımı ve izni ile gerçekleşecek. İster politik olsun ister enerji, taşımacılık ve ekonomik, tüm projelerimiz küresel öneme sahiptir. Son yıllardakı politikaları ile Türkiye küresel güç merkezine dönüşmüştür.”
Cumhurbaşkanı Erdoğan da ziyaret sırasında önemli mesajlar verdi. Türkiye-Ermenistan normalleşme sürecinin, Azerbaycan-Ermenistan normalleşme sürecine paralel yürüyeceğini, Ermenistan Azerbaycan’la barış anlaşması imzalamadan, Türkiye-Ermenistan normalleşmesinin gerçekleşmeyeceğini ifade etti. Ermenistan’ın işgal ettiği bölgeyi tamamen yok ettiğini, Azerbaycan’ın tazminat almak için konuyu Uluslararası Adalet Divanı’na taşıması gerektiğini söyleyen Cumhurbaşkanı Erdoğan, Zengezur Koridoru’nun yapılması konusunda da Azerbaycan’a tam desteğini açıkladı.
GIDA GÜVENLİĞİNDE İŞ BİRLİĞİ
Doğu Zengezur ekonomik bölgesinin en önemli illerinden olan Zengilan ve Cebrayıl, coğrafi acıdan önemli ve stratejik bir bölgede bulunmakta ve Zengezur Koridoru’nun kapısı olarak görülmektedir. Liderlerin bölge ziyareti sırasında Zengezur Koridoru’nun geleceğini ilgilendiren, Zengilan Havalimanı’nın açılışı yapıldı ve Cebrayil Demiryolu’nun da temeli atıldı. Bu nedenle, Zengilan Havalimanı’nın açılması ve gelecekte inşa edilecek Cebrayıl Demiryolu bölgesel kalkınma, ticaret ve iş birliği açısından önem taşıyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan Zengezur Koridoru konusunda bazı çevrelerdeki endişeleri yersiz olduğu açıklamasını yaparak Azerbaycan’a destek vermiş oldu.
Zengilan tarım ve hayvancılık acısından Azerbaycan’ın en zengin illerindendir. Zengilan’ın işgalden sonraki dönemde tarım merkezli bir bölge olması planlanmaktadır. Cumhurbaşkanı Erdoğan 2021 Ekim ayında Zengilan’ı ziyareti sırasında Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’le birlikte Dost Tarım Parkı’nın temelini atmış, son ziyaretinde ise açılışını gerçekleşmiştir. Bundan başka işgalden kurtarılan bölgelere dönüşün ilk bağladığı yerlerden biri olan Ağalı köyünde Türkiye Tarım ve Orman Bakanlığı ve Azerbaycan Tarım Bakanlığı arasında bir “Kardeşlik Bağı” kurulmuş ve 5 bin hektarlık bu bağda çeşitli meyve ağacları tikilmiştir. Burada yetiştirilen meyveler Zengezur Koridoru veya Zengilan Havalimanı aracılığı ile bölgenin ve dünyanın çeşitli ülkelerine gönderilebilecektir. Tarım ve hayvancılık merkezli olacak bu park her iki ülkenin gıda güvenliğine katkı sağlamakla kalmayacak, aynı zamanda işgalin bitmesinden sonra kendi memleketlerine dönen insanlar için bir iş imkanı sunacaktır.
İRAN’DAN GELEN KARŞI MİSİLLEME
Liderlerin Zengilan ve Cebrayıl ziyareti sırasında bölgede başka bir önemli gelişme daha yaşanmaktaydı. Zengezur Koridoru’nun yapımından rahatsız olan ve gerekirse askeri güç dahi kullanacağını ifade eden İran, Azerbaycan’la sınırda askeri tatbikat yapmaktaydı. İkinci Karabağ Savaşı’ndan sonra ülkenin silahlı kuvvetleri İran-Azerbaycan sınırında üç kez askeri tatbikat gerçekleştirdi. Tatbikatlar 17 Ekim’den itibaren üç gün süreyle Doğu Azerbaycan ve İran’ın Azerbaycan sınırındaki Erdebil vilayetlerinde yapılıyor. Ağırlıklı olarak Araz Nehri boyunca uzanan bölgelerde, “Güçlü İran” sloganıyla yapılan tatbikatlar, Devrim Muhafızları’nın Kara Kuvvetleri tarafından yürütülüyor. Tatbikatlarda zırhlı araçlar - tanklar, zırhlı personel taşıyıcıları ve BMP’ler, topçu - toplar, obüsler, roketatarlar, roketler, havacılık - savaş ve nakliye helikopterleri, keşif, grev ve kamikaze İHA’larının yanı sıra mühendislik tesisleri ve duba köprüleri de yer alıyor. Resmi kaynaklar, panton köprülerin yanısıra özellikle iki silahı ön plana çıkardı: 120 km vurabilme özelliğine sahip Fath-360 füze sistemleri ve Meraj-521 kamikaze droneları. İran basını, Devrim Muhafızları Kara Kuvvetleri Komutanı Muhammed Pakpur’a atıfta bulunarak tatbikatın amaçları hakkında şunları yazdı: “Araz Nehri üzerinde köprü kurulması, muhabere yollarının ele geçirilmesi ve kontrolü, yüksekliklerin ele geçirilmesi ve imha amaçlı taarruz taktiklerinin tatbik edilmesi planlanıyor.”
Dahası, aynı günde İran Dışişleri Bakanı Ermenistan’ı ziyaret ederek Azerbaycan’ı Nahçıvan’a bağlayacak stratejik Zengezur Koridoru yakınlarında yer alan Ermenistan’ın Kapan kentinde bir konsolosluk açtı. Konsolosluğun açılışında “Bizim bölgeyle ilgili ortak çıkarlarımız, ortak bakışımız ve ortak endişelerimiz var” diyerek Erivan’a desteğini bildirdi. Aslında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bölge ziyareti 4 Ekim tarihinden belliydi dolayısıyla İran’ın bu adımları bu ziyarete karşı önceden planlanan adımlar olarak okunabilir.
Ezcümle, Zengezur Koridoru ile ilgili tartışmaların yaşandığı ve bazı devletlerin karşıt adımlar attığı bir dönemde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın son Azerbaycan ziyareti Zengezur Koridoru’na destek amacı taşımaktaydı. Ziyaret esnasında yaptığı açıklamalarla da politik desteğini yeniledi. Bununla da kalmayarak Doğu Zengezur’da Zengilan Havalimanı açılışı ve Cebrayil Demiryolu projesi temel atma törenine katılarak bu desteğini somutlaştırmış oldu…
