Türkiye siyasi düşüncesini ve toplumsal meselelerini şekillendiren kilit isimlerden biri Musa Çağıl’dır. Hayatı, yakın ilişki içinde olduğu siyasi ve entelektüel ortamları, temsil ettiğine inandığı değer ve icraatları sebebiyle Saatçi Musa olarak tanınan Musa Çağıl’ın portresini M. Mustafa Bilgili’nin kaleminden okuyoruz. Bu eser, İslamcılığın fikir birikimini yansıtan ve neredeyse her alanda karşımıza çıkan isimler, dergiler, meseleler hakkında bir çerçeve ve özgün bir bakış ortaya koymayı amaçlayan “Fikir ve Hareket İncelemeleri” dizisinin bir parçası olarak İLEM Yayınları’ndan çıktı.
Musa Çağıl, Türkiye’de hemen herkes tarafından bilinen Ahmet Emin Yalman Suikastı, Malatya fikri ekolü, Milli Nizam Partisi, Milli Selamet Partisi ve Refah Partisinin kuruluşu gibi önemli siyasi ve toplumsal değişim süreçlerinde öne çıkmıştır. Hakkında yazılmış eserlerin yetersizliğinden kaynaklanan bir boşluğu doldurmasıyla bu kitap, mühim bir görevi üstleniyor. Kitapta Musa Çağıl’ın hayat serüveninden kesitlerin yanı sıra Türkiye’nin siyasi hayatına etkilerini de bulmak mümkün.
Türkiye’nin siyasi ve toplumsal olayları arasında muhafazakar ve İslamcı düşünce geleneğine mensup isimlerin aklında ilk etapta canlanacak olan Milli Türk Talebe Birliği, Demokrat Parti (DP), Anavatan Partisi (ANAP), Milli Nizam Partisi (MNP), Milli Selamet Partisi (MSP), Refah Partisi (RP), Malatya Grubu ve Mealciler gibi grup/kurumların; Ahmet Emin Yalman Suikastı, 60 Darbesi, 71 Muhtırası, 80 Darbesi, 28 Şubat vb. olayların ve Menderes, Erbakan, Özal, Necip Fazıl, Said Çekmegil, Ercümend Özkan gibi şahsiyetlerin arkasında rol alan isimlerden birisi olan Saatçi Musa Çağıl’ın hayatı aynı zamanda bir döneme de ışık tutuyor.
MALATYA GÜNLERİ
Kitabın ilk bölümünde Saatçi Musa’nın Ankara yılları öncesinde Malatya’da geçirdiği çocukluk ve gençlik yıllarına, aile hayatına dair bilgiler veriliyor. Çağıl, 1927’de Sivas’ın Kangal ilçesine bağlı Akçaşehir köyünde dünyaya gelir. Çocukluğunun kısa bir dönemini burada geçirdikten sonra 4 yaşında ailesi ile birlikte “ikinci memleketim” dediği Malatya’ya göçer.
Sivas’ta kalmış olsaydık hayatım bu kadar değişik, sıkıntılı, güzel ve tecrübelerle dolu olmazdı herhalde. (Öz, 2010, s. 13).
Bu bölümde ayrıca İslamcılık görüşü ile nasıl tanıştığı ve Malatya’da kendisinde iz bırakan Arif Nihat Asya ve Vasfi Mahir Kocatürk gibi isimler de ele alınıyor. Saatçi Musa’nın gerçekleştirdiği ilk okumalar olan Orkun, Serdengeçti, Tanrı Dağı, Büyük Doğu, Ehli Sünnet, Sebilürreşad, Halk Hikâyeleri gibi milliyetçi muhafazakar dergilerden de etkilendiği vurgulanıyor. Saatçi Musa, fikri gelişimini etkileyen çocukluğu ve gençliğinin geçtiği dönemi şöyle izah eder:
O dönem Allah demek yasaklanmıştı. O zaman Cumhurbaşkanlığı genel sekreteri, aynı zamanda basın yayın genel müdürü olan Kemal Gedeleç bir tamim yayınlar, ‘Allah’tan, dinden bahsetmek; tefrika yapmak, yazı yazmak yasaktır’ deniyordu. (Soyalan, 2008, s. 80)
Saatçi Musa’nın fikri gelişiminin irdelendiği bölümde, elde ettiği müktesebat ile Malatya’nın gündelik hayat fikirlerinden ve tasavvufi anlayıştan nasıl sıyrıldığı üzerinde duruluyor. Musa Çağıl’ın, Saatçi Musa olmasında etkili olan fikir mimarları ve etkileri aktarılıyor.
CEZAEVİNDE KALIR
Kitabın bir diğer bölümünde Ahmet Emin Yalman Suikastı inceleniyor. Çağıl, 1952 yılında Malatya’da gerçekleştirilen bu suikastın planlayıcısı olarak yargılanıp uzun yıllar cezaevinde kalır. Hayatının dönüm noktalarından birini oluşturan bu suikast girişimi; Çağıl’ın Necip Fazıl Kısakürek, Osman Yüksel Serdengeçti, Cevat Rıfat Atilhan gibi birçok sanat, fikir ve siyaset adamıyla tanışması ve birlikte vakit geçirmesiyle sonuçlanır. Suikastın muhafazakar kesime nasıl yansıdığı, dönemin siyasi ve toplumsal yaşantısındaki etkileri de bu bölümde anlatılıyor. Muhafazakar kesimin diyet ödemek zorunda kaldığı bir süreci doğuran bu suikast, Saatçi Musa’nın cezaevinden tahliye olduktan sonra eski faaliyetlerindeki hataları tekrar etmekten kaçınarak daha temkinli bir biçimde hayatını sürdürmesine sebep olur.
SAATÇİ DÜKKANI AÇAR
Kitabın dördüncü bölümünde ise fikri artık oturmuş, yetişkinliğe ermiş, deyim yerindeyse ayakları yere daha sağlam basan bir Saatçi Musa portresi aktarılıyor. Hapishaneden çıktığında 33 yaşında olan Çağıl’ın Ankara’da açtığı saatçi dükkanı, yalnız saat tamir edilen bir yer olmaktan çok fikir ve siyasetin tartışıldığı, muhafazakar camianın önde gelen isimlerinin gençlerle sohbetler ettiği bir fikir merkezi haline gelir. Sezai Karakoç, Rasim Özdenören, Nuri Pakdil, Erdem Bayazıt, Cahit Zarifoğlu, Atasoy Müftüoğlu, Yavuz Bülent Bakiler, İhsan Süreyya Sırma, M. Akif İnan, Turgut Özal, Necmettin Erbakan, Süleyman Demirel, Muhsin Yazıcıoğlu, Alparslan Türkeş ve Abdullah Gül gibi fikir ve siyaset adamları; saatçi dükkanının ziyaretçileri arasındadır.
“Malatya Ekolü” başlıklı bölümde bu ekolün öncü isimleri, çalışmaları ve Malatya Fikir Kulübünün bazı sohbet konuları ve sohbet usulüne dair bilgiler paylaşılıyor. Birlikte okumalar gerçekleştirdiği dostları Said Çekmegil ve Said Ertürk hocalar gibi İslami ilimler konusunda öğrenciler yetiştirip kitaplar yazacak kadar kalemiye sınıfında olmak yerine, Çağıl’ın mizacına daha uygun olan hareket adamlığını tercih etmesine dikkat çekiliyor.
Nihayetinde bu kitap, ümmetin en çok ihtiyaç duyduğu şeyin birliktelik olduğunu vurgulayan ve ömrünü de buna adayan Saatçi Musa’nın gelecek nesle örnek bir portre çizen ideallerini, gençliğe bıraktığı mirası, sade ve akıcı bir dille okuyucuların istifadesine sunuyor.
