Mezopotamya’dan Maya Uygarlığı’na, dünyanın dört bir yanında 21 mart, güneşin koç burcuna geçişi, gün dönümü bir bayram olarak kutlanır. İspanya’da tıpkı Mayalar gibi, taze çiçeklerle süslü tahtlara genç kızlar oturtulur, Orta Asya ve Mezopotamya’ya kötülükleri kovmak için ateş yakılır, Keltler güneşli günde yürüyüş yapar, ateşler yakarlar ve elbiselerini dışarı bırakırlar, bir lahana yemeği olan colcannon, üzümlü ekmek ve köfte pişirirler, Hindistan’da renklerle kutlanan bahar bayramında tatlı ve tuzlu kızartılmış hamurlar pişirilir, Eski Mısır’da Sham El-Nessim adıyla kutlanan bu bayramda taze soğan ile yenen Feseekh, yani tuzlu sardalya, kefal gibi balıklar yenir, Filistin’de bir koç kurban edilip üçte biri sadaka olarak dağıtılır. Arnavutluk’ta revaniye benzer bir tatlı pişirilir ve hane halkının yastıklarına yeşil otlar konulur, Güney Afrika’da saçlar traş edilir ve et pişirilir. Çerkes gençleri, bu günde ev ev şarkılar söyleyerek dolaşır ve halkı her köyde bulunan asırlık meşe ağacının altına davet ederler. Her evde haluj pişirilir. Yiyecek ve içecekler alınıp bu ulu ağacın altında dua edilir, bir inek kurban edilerek eti pişirilir.
Hititler, bu mevsimde,şubat sonundan başlayarak bir çok bayram kutlarlar. Purulliya bayramı gibi An.Tah.Sum.Sar da bu mevsime denk geliyor. Hititlerin yaşadığı coğrafyada hala yaşayan bir gelenek olan “çiğdeme gitmek” bu bahar kutlamalarından kalmadır. Ben de çocukluğumda bu törenlere katıldım. Çoğunlukla çocuklardan oluşan kalabalık önce çiğdem toplar. Sonra içlerinden birinin ellerinde üzerine çiğdemler takılmış bir çalı, kapı kapı dolaşarak buğday, yağ, et gibi malzemeleri toplar, bunlarla açık alanda yemek yapılır ve hep birlikte yenilirdi. Hititler döneminde çalı yerine geyik boynuzu ve et olarak ta geyik eti kullanılıyordu. Bugünkü yazımda, çiğdem pilavının tarifini de vereceğim.
Türkiye’de, Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde, İran, Mezopotamya, Bangladeş, Hindistan, Filistin, Doğu Türkistan, Gürcistan, Kırım ve Afganistan’daki kutlanan Nevruz Bayramı, Türkçe “yeni gün” anlamına gelir. Tüm eski bayramlar gibi Nevruz’da buğday esas figürdür çünkü hayat buğdaya bağlıdır. Orta Asya’da “Nooruz Köcü” adı verilen eski bir törensel yemek, darı ile yapılan bir tirit olarak özellikle anılmaya değerdir. Bunun dışında buğdayın ateşte kavrulması, lapası ve çorbası da bu bölgenin törensel yemeklerindendir.
Osmanlı sarayında nevruz, güneşin koç burcuna girdiği saati gözeterek kutlanırdı. Bugün, hastalıklara şifa olarak “nevruziye” denen bir macun yapılır, “yedi sin” olarak adlandırılan Arapça sin harfi ile başlayan yedi yiyecekle birlikte evin büyüğünün önüne getirilirdi. Bu yiyeceklerden bazıları sirke, soğan, ayva, susam, balık, süt, salep vb idi. Tam güneş koç burcuna girdiği saatte yenmek üzere, evin büyüğü bu yedi yiyecekle macunu pay ederdi.
Geçmiş Nevruzu ve tüm bahar bayramlarınızı kutlar, sağlıklı ve mutlu bir hafta sonu dilerim.
Yedi Meyve (Afganistan)
Bir kase hurma
Bir kase fındık
Bir kase Antep fıstığı
Bir kase ceviz
Bir kase badem
Bir kase kuru üzüm
Bir kase kuru kayısı
Bir kase iğde
Bir kase kuru erik
Malzemelerden yedi tanesini bir kaba koyup üzerine kaynar su dolduralım. Bir iki saat dinlendirelim. Buzdolabında bir gece bekletelim. Üzerine gül suyu ilave ederek servise alalım. Afiyet olsun. kızartalım. Afiyet olsun.
Çiğdem Pilavı
2 kg bulgur
3 avuç çiğdem
300 gram kuşbaşı et
100 gram tereyağı
1 tatlı kaşığı tuz
2.5 litre et suyu
Et kendi suyunu salıp çekene kadar kavuralım. Bulguru yıkayıp yağ ile birlikte ilave edelim. Tuz ve et suyunu ekleyip, ağzını kapatalım, pişirelim. Çiğdemleri temizledikten sonra kökleriyle beraber pilav henüz sıcakken karıştıralım ve ağzını kapatıp dinlendirelim. Afiyet olsun.
