Son günlerde zamanımızı hayat mücadelesi ile geçirirken, aslında muhteşem doğal güzellikler ve kültürel zenginliklerle dolu ülkemizin bütün bu varlığından ne kadar az nasiplendiğimizi de fark ettik. Fırsat oluşturmak, gidilmeyen yerlere gitmek, yanı başımızdaki saklı cennetleri keşfetmenin artık tam vakti. Bunlardan biri de Van. Gölü, doğası ve mutfağıyla Türkiye’nin hazinelerinden bir parçadır Van. Akdamar Kilisesi, Hüsrev Paşa Camii, Akçalı Travertenleri, Başkale peri bacaları, Erçek Gölü Kuş Cenneti, ters laleler, inci kefali ve Van kedisi... Sayamadığım onlarca tarihi ve doğal zenginlik. Ve elbette Urartular. Urartulara başkentlik eden Tuşpa’nın bulunduğu bu güzide şehrin mutfak zenginliklerinden bahsetmeden önce, biraz Urartulardan bahsetmek gerekir. Hititlerden hemen sonra tarih sahnesinde gördüğümüz Urartular, yaylak- kışlak kültürüne sahip, aşiretler halinde yaşayan, büyük sürülerin sahibi bir halktır.
Elbette Hititler gibi buğday, darı, arpa eker, yemeklerinde susam yağı kullanırlardı. Bugün daha çok tahin formuyla gördüğümüz susam yağı, eski çağlarda Anadolu’da çokça kullanılan bir sıvıyağdır. Urartulara ait kalıntılarda susam yağı depoları da bulundu. Urartulara dair kalıntılarda nohut, mercimek, elma, ayva, erik, nar, kiraz gibi meyvelere de rastlanır. Son günlerde yeniden eski ününe kavuşması için çalışılan Erciş Üzümü de Urartuların kitabelerinde bahsettiği bir lezzet. Ayrıca mezar buluntularında çıkartılan üzüm çekirdeklerinin analizi , bugünkü Erciş üzümü ile uyuşuyor. İri taneli, ince kabuklu siyah Erciş üzümü , evet, Urartular’dan bu yana bölgede yetişiyor. Fakat maalesef, bu üzümden bahsedilen kültür varlığı da vandallığın kurbanı oldu. Van Erciş karayolu üzerinde Sarduri’nin üzüm bağlarına dair kitabe, tahrip edildi. Urartular, dillere destan su kanallarıyla tarlalarını ve bağlarını sulamaktaydılar. Meyvelerin, sebzelerin, maydanoz, kişniş gibi lezzet vericilerin bulunduğu Urartu Mutfağı’nda daima ana yemek malzemesi ettir. Kazılardan elde edilen verilere göre Urartu halkı eti kavuruyor, tuzluyor ve bu şekilde saklıyordu.
Büyük sürülerin etlerinden faydalandıkları gibi ,sütten bugünkü Van otlu peynirinin atası da dahil olmak üzere bir çok peynir çeşidi ve yoğurt yapmaktaydılar. Ayrıca tavuk, kaz, ördek, alabalık ve sazan mutfaklarında yemeğe dönüşüyordu. Bildiğimize göre, ete tahıl karıştırılarak yapılan yemekler vardı. Bu yemeklere en iyi örnek yine Urartuların hüküm sürdüğü Van, Muş, Bitlis, Ağrı gibi şehirleri kapsayan yörede binlerce yıldır yapılagelen “keledoş”tur. Yine “sengeser” bu eski yemeklere örnek olarak verilebilir. Bizim Karadeniz Mutfağı’ndan aşina olduğumuz mıhlamanın Van’da buğday unu ile yapılan hali “murtuğa”da gidilince yenmeden dönülmeyecek lezzetlerden biri. Peyniri, balığı, kahvaltısıyla Van, keşfedilmeyi bekleyen harika bir mutfağa sahip. Gelin bugün Van yemeklerinden bir kaç lezzet paylaşalım. Sağlıklı, mutlu günler dilerim.
200 gram dana kuşbaşı
Yarım su bardağı mercimek
Bir su bardağı döğme buğday (yarma)
Yarım su bardağı nohut
Bir kuru soğan
2 su bardağı kurut
100 gram ak pancar
4 diş sarımsak
3 yemek kaşığı tereyağı
Bir tatlı kaşığı tuz
3 su bardağı et suyu
Kırmızı biber
Nohutu bir gece önceden ıslatalım. Döğme buğday ve mercimeği haşlayalım, nohutu ilave edelim. Akpancarı ince ince kıyıp ekleyelim.Kuru soğanı doğrayıp tereyağında kavuralım, sarımsak ve eti ilave edelim.Mercimek, buğday ve nohutlu karışıma et ve soğanı ekleyelim, kaynatalım.Pişmeye yakın, kurutu rendeleyelim ve az ılık su ilave edip açalım, tencereye ekleyelim. Kıvam alana kadar pişirelim. Afiyet olsun.
Akpancar otu, Van’a özel bir ottur. İnternetten sipariş edilebilir. Eğer bulamazsanız, pazı, pancar ya da ıspanak gibi otlarla da tarifi deneyebilirsiniz. Kurut bulunamadığında yerine çökelek ya da süzme yoğurt ta kullanılabilir.
4 yumurta
5 yemek kaşığı tam buğday unu
4 yemek kaşığı tereyağı
Bir çay kaşığı tuz
Tereyağını eritelim ve unu pembeleşinceye kadar kavuralım. Yumurtaları tuz ilave ederek çırpalım. Kavrulmuş unun üzerine ekleyip karıştıralım, ocağı kısalım. Yumurtalar piştiğinde sıcak servise alalım. Afiyet olsun.
