Osmanlılar döneminde yağ kandilleri ile yapılan mahyalar, günümüzde de elektrik ampulleri ile yapılan bu mahyalar nedir?
MAHYA NEDİR?
Osmanlı döneminde yağ kandillerle yapılan ve artık günümüzde led ışıklandırma ile aydınlatılan, belirli gün ve gecelerde camilere asılan dini söz ve resimlerin tümüne mahya denilmektedir.
Mahya sözcüğünün Türk Dil Kurumu'na göre iki anlamı bulunmaktadır. Bunlar;
Ramazan ayında ya da kandillerde veya dini bayramlarda iki minare arasına gerilen ipler üzerinde kandillerle veya elektrik ampullerle meydana getirilen, geceleri ışık verilen yazılar ya da resimlerdir.
Mahya ayrıca mimarlık terimi olup; yapı çatılarında iki eğik düzeyin birleştiği bölümdür.
MAHYA NEYE DENİR?
Ramazan ayında büyük camilerin ve selatin camilerin minarelerini süsleyen ışıklı levhalara mahya denir. Mahyanın nasıl ortaya çıktığı ve ne zaman mahyaların asılmaya başlandığı konusunda bilgiler şöyledir. Sultan 1. Ahmed döneminin hattatlarından olan Hafız Kefevi aynı zamanda Fatih Camii müezzinidir.
Son derece güzel işlenmiş bir levhayı padişaha arz ettiğinde padişah bunu çok beğenir. Bu levhanın ışıklandırılarak kendi yaptırdığı Sultan Ahmed Camii'ne asılmasını emreder. İlk mahya Ramazan ayında bu şekilde ortaya çıkar. İlk dönem mahyaların aydınlatılmasında kandiller kullanılmıştır.
Günümüzde ise 11 ayın sultanı Ramazan ayında camilere asılan mahyalarda elektrikli aydınlatma kullanılmaktadır. Önceleri ampuller kullanılırken son zamanlarda led aydınlatmadan yararlanılmaktadır.
MAHYACI NE DEMEK?
Ramazan aylarında camilerin minareleri arasına gerilen ışıklı yazı şeritlerine mahya, bu yazıları hazırlayan sanatçıya da mahyacı denir.
Eskiden mahyacılık, büyük bir ustalık isteyen gerçek bir sanat dalıydı. Bu alanda yetişmiş büyük ustalar, yerlerini alacak olan çıraklara işin bütün inceliklerini öğretirlerdi. Mahya kurmak için, caminin en az iki minareli olması gerekir. Eskiden böyle büyük camilerde, iki minare arasına ip veya teller gerilir, mahya ustası da, genellikle zeytinyağ doldurulmuş kandilleri veya mumlu fenerleri ipin üzerine dizerek istediği dinî yazıyı yazar, hatta resimler yapardı. Bütün ramazan boyu bu kandiller, rüzgâra rağmen geceleri pırıl pırıl yanardı. Camilerin elektrikle aydınlatılmaya başlamasından sonra, mahyacılık kolaylaştı ve ayrı bir sanat olmaktan çıktı. Kandil yerine renkli elektrik ampulleriyle ve yeni yazıyla mahya kurma geleneği bugün hâlâ sürdürülüyor.
