Tespihlerin ilk defa M.Ö. 800'lerde kullanıldığı bilinmektedir. Tespih, sadece Müslümanlar için değil, Budizm, hatta Hinduizm ve Brahmanizm gibi eski Uzakdoğu dinlerinde de önemlidir. Avrupa'da katolik rahip ve rahibelerin kullandığı 64 taneli, çarmıha gerilmiş İsa tasvirli tespihler dinî kıyafetlerin tamamlayıcısıdır. Brahmanlar ise tespihe “dua tacı" demektedir.
Tespihlerin en güzelleri İstanbul'da yapılırdı. Tespih meraklısı insanlar yüzyıllar boyunca en güzel tespihleri hep İstanbullu ustalardan edindiler. Altın, gümüş, denizkaplumbağası kabuğu denilen 'bağa', fildişi, sedef, kehribar, boynuz, abanoz ve ödağacı gibi onlarca tespih hammaddesi Afrika gibi uzak diyarlardan getirilerek İstanbullu ustaların elinde birer değerli zikir tanesine dönüştü ve her habbesinde Allah anıldı.
Tespih yapımında kullanılan malzemeler beş gruba ayırılır: Zümrüt, yakut, elmas, necef, firuze, laciverttaşı, zeberced, yeşim, akik, altın, gümüş gibi değerli taş ve madenler; fildişi, suaygırı dişi, balina dişi, bağa (denizkaplumbağası kabuğu), deniz fili, boğa, bufalo, gergedan boynuzu ve deve kemiği / dişi gibi hayvansal maddeler; inci, mercan, sedef, yüsrü, suaygırı, köpek ve testere balığı dişi gibi deniz kökenli maddeler; kehribar, lületaşı gibi fosiller.
Ağaç çeşitleri ise: Yılanağacı, abanoz, ödağacı, sandal ağacı, maverd, kan ağacı, zeytin, pelesenk, gül, demirhindi, lale ağacı, saten, şeker, tik, kokobolo, morağaç ve kalenbek gibi birçok çeşit ağaçtan oluşmaktadır. Bu ağaçların birçoğu Hindistan, Mısır, Madagaskar, Güney Amerika'dan getirilirdi. Sert, kahverengi bir ceviz türü olan ve Seylan, Endonezya, Hindistan gibi ülkelerde yetişen kuka, bir tür hindistancevizi olan narçıl, sırçalı kuka, zeytin ve hurma çekirdeği gibi malzemelerden de tespih yapılmaktadır.
99'luk bir tespih için yaklaşık 110-120 arasında tane üretilir, içlerinden de birbirlerine en uyumluları seçilir. Artan diğer taneler de 33'lük tespihler için saklanır. Taneler tamamlandıktan sonra sıra takımı oluşturan durak (nişâne), pul, düğüm yuvası, imâme, ara taneler ve tepelik grubunun yapılışına gelir. Bütün bu tamamlayıcı parçaların, tanelerin özellikleriyle uyumlu olması gerekir. İyi bir tespihte parçalardaki uyumun yanı sıra, iplerin geçirildiği deliklerin çok ince olması bir kalite göstergesi olarak kabul edilir.
Tespihte en son olarak imame şekillendirilir. Üzerlerine halkalar, sikkeler giydirilir. İmal edilen bu tespih taneleri üzerine altın ve gümüş çivilerle bezemeler ve yazılar da yazılırmış. Tanelerin hepsi aynı boyuta gelince sıra cilalamaya gelir. Erzurum toprağı denilen yumuşak bir taş hafifçe rendelenerek toz haline getirilip, iyi kalite zeytinyağı ve gliserin ile karıştırılıp elde edilen cila bir bezle tanelere sürülür. Halkalı pul, vidalı tepelik, imameye gizli düğüm yuvası ve kamçı takıldıktan sonra tespih müşteriye veya koleksiyona hazır hale gelir.
