2020 yılı yeniden mali denge

Bugün son açıklanan iç borçlanma verilerinin nelere sinyal verdiğini değerlendirmeye çalışacağız.

Öncelikle şunu söyleyelim; özellikle 2018 krizinden sonra ekonominin içine girdiği türbülanstan çıkış için alınan kararların ve sonrasındaki gelişmelerin

mali dengede ciddi bozulmalara

neden olduğunu görmekteyiz.

2019 bütçesinin beklentilerin/

hedeflenenin çok üzerinde açık

vermesi (123,6 milyar lira), faiz dışı fazla bir yana açığın, 23,7 milyar lira gerçekleşmesi borç göstergelerini de önemli düzeyde etkilemiştir.

Geçmiş göstergeler yeni yeni gün yüzüne çıkınca

ciddi bir ekonomik tahribat

olduğu net olarak görülmektedir.

İç borçlarla

ilgili, özellikle

iki önemli gösterge

, borç gelişmeleri hakkında bilgi vermektedir. Birincisi borç çevirme oranları, ikincisi de borç stokundaki artış.

Geçmiş

borç çevirme oranlarına

baktığımızda; 2003 yılından itibaren yüzde 70-85 aralığında seyreden oranın 2018 yılında yüzde 98,1’e çıktığını ve 2019 yılının ekim sonu (10 aylık) ortalamanın yüzde 134 olduğunu görmekteyiz. Bunun anlamı 2019 yılında her 100 liralık borç servisi (anapara ve faiz ödemesi) için 134 liralık yeni borca ihtiyaç duyulduğudur.

Borç çevirme oranlarının %100 ün üzerinde olması demek,

borcu borçla çeviriyoruz

demektir. Artı, vadesi gelen borç servisinin (geri ödemelerinin) dışında

yeni borçlanma ihtiyacımız

ortaya çıkıyor demektir.

Böyle bir yapı;

borç stokunun

kaçınılmaz olarak aşırı bir şekilde artmasına, bütçe açıklarını besleyen yeni

faiz baskısına

, devletin daha çok piyasaya girerek

özel sektörün kullanacağı kaynakları

kamunun finansmanında kullanmasına, dolayısıyla

özel yatırımların ve büyümenin azalmasına

neden olacaktır.

Bu senaryo özellikle 1990’lı yılların başlarında yakalandığımız

açık-borç-faiz-açık kısır döngüsünün

bizzat resmidir.

Yani, 2018 ve 2019 bütçe ve borçlanma performansı olağanüstü şartların gereği idi denilip

aynı tablo bir daha tekrarlanmamalıdır

Sanayi endeksi, PMI endeksi, Güven endeksleri, faiz oranlarındaki düşüş, kur istikrarı vs. ekonomideki kötümser

havanın yavaşça iyimsere dönüştüğünü

göstermektedir.

2020 Ocak ayında hazine

nakit dengesinin fazla vermesi

de borçlarla ilgili bir iyileşme olacağının habercisi.

Yine son yayınlanan borç yönetim raporuna baktığımızda iç borç servisinde gerçekleşen ile hedeflenen arasında 5 milyar liralık olumlu fark oluştuğunu görmekteyiz. Yani hedeflenenin altında bir borç ödemesi gerçekleşmiş. Bunun en önemli nedeni

borçlanma faizlerindeki düşüştür.

Mayıs 2019’da sabit faizli senetlerin faiz oranı yüzde 25,8’lere kadar çıkmışken, Aralık 2019’da bu oran yüzde 11,7’lere kadar gerilemiştir.

Yani,

Merkez Bankası’nın faiz indirimi

sadece kredi maliyetlerini düşürerek reel sektörü harekete geçirmiyor, aynı zamanda

devletin borçlanma maliyetlerini de doğrudan etkiliyor

Merkez Bankası’nın faiz indirimleri sonrasında hedeflenen ile gerçekleşen faiz ödemeleri arasında 9 milyar liralık bir fark (daha az faiz ödenmesi) çıkmıştır. Tabii ki bu arada bütçeden ödenen toplam faizin

100 milyar liraya

ulaşması (73 milyar lira iç borç, 25 milyar lira dış borç faizi)

oldukça yüksek bir faiz

ödendiği anlamına gelmektedir. Çünkü, uzun süre bütçeden yapılan faiz ödemeleri 50-55 milyar lira arasında seyretmişti.

Borç yönetim raporundan yansıyan bir başka ilginç gelişme ise net borçlanma olarak 89 milyar lira hedeflenmişken 152.4 milyar lira borçlanılmasıdır. Bu çok

önemli ve ciddi bir sapmadır.

Söz konusu gelişme

iç borç stokuna da yansımış

; 2019 yılının Ocak ayında 647 milyar lira olan iç borç stoku aralık ayı sonunda

873 milyar liraya

ulaşmıştır. Bu durum son dönemde iç borç stokunda en yüksek artışın olduğu yıl (

yüzde 35 artış

) anlamına da gelmektedir.

Ayrıca;

bir defalık gelirler

(TCMB yedek akçesi, vergi afları ve bedelli askerlik gelirleri gibi) olmasaydı bütçe çok

daha büyük açık

verecekti gerçeğini de bilmeliyiz.

İşin açıkçası 2019 yılı bütçesi her yönüyle elimizde kalmaktadır.

2020

ekonomiyle ilgili

başlangıç rakamları

ve geneli ile ilgili görüntü

olumludur.

Ama özellikle kamudaki

harcama disiplini

, israf boyutu dikkate alınarak

ciddi bir tasarruf yapma zorunluluğu

(kamuoyu beklentisi var) net olarak karşımıza çıkmaktadır.

Hükümet; iyi niyetle, ekonomik büyümeyi sağlama, işsizliği azaltma ve yeniden bir ekonomik canlanma için

bütçe imkânlarını cömertçe kullanmıştır.

Ama bugün bütçe imkânlarıyla ekonomide

genişlemeyi teşvik etmenin sınırına gelinmiştir

Hükümetin kısa, orta ve uzun vadeli öngörülebilir, şeffaf, hesap verilebilir bir yapıyı-planı acilen (YEP hedefleriyle uyumlu) devreye sokması gerekiyor.

Yani, güneş açmışken çatı onarılmalı, yeni bir hikâye ile yola devam edilmeli.

Günü kurtarmak

adına atılan adımların

geleceğin heba edilmesi

anlamına geleceği tecrübesini geçmişte en açık ve acı örneklerle

Türk halkı yaşamıştır.

#PMI endeksi

#Merkez Bankası

#Borç

#Faiz