Geçtiğimiz hafta Meclis’e getirilen “Bankacılık Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” ve bu hafta başında bankaların aldığı ücret ve komisyonlara ilişkin yapılan yeni düzenlemeler ile Türkiye’deki bankalar konusu yeniden tartışılmaya başlandı. Böylelikle Türkiye’deki bankalar ve bankacılık anlayışına ilişkin eleştirel yazılar yazan bir akademisyen olarak elime yeni bir fırsat geçmiş oldu. Zira her fırsatta mevcut bankacılık anlayışının reel sektörün önünde engel teşkil eden uygulamaları olduğunu hatırlatmanın çözüm için önemli bir adım olduğu kanaatini taşıyorum.
Türkiye’deki bankacılık anlayışının tek taraflı uygulamalarından en çok etkilenenlerin başında reel sektör geliyor. Hal böyle olunca da meslek kuruluşlarının temsilcilerinin ifadeleri daha fazla önem kazanıyor. Bu bağlamda geçen hafta sonu konuşan İstanbul Ticaret Odası Başkanı Şekip Avdagiç’in “Ticari kredilerini düşen faiz oranlarıyla yenilemek isteyen firmalar, özel bankaların yüzde 5’e varan erken kapama komisyonu engeliyle karşılaşıyor” ifadesi dikkatimi çekti. Avdagiç, piyasada ortalama ticari kredi faiz oranlarının gerilediğini bunun üzerine firmaların bankalardan “kredi borcu erken kapama” ve “faiz indirimi” talepleri olduğunu ancak özel bankaların buna yaklaşmadığını ifade ediyor. Yine geçtiğimiz haftalarda Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak da yurt gezilerinde kendisine en çok şikâyetin özel bankalardan geldiğini söylemişti. Elbette serbest piyasa koşullarında bankalara “şunu yap bunu yapma” deme gibi bir durum söz konusu olmaz. Ancak bankalara kamusal bir görevi yerine getirmeleri için imtiyaz veren devletin, ilgili düzenleyici ve denetleyici mekanizmalarının bu işin çerçevesini çizmesine de kimse itiraz etmemeli.
Hafta başında Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) işlem maliyetlerinin düşürülmesi amacıyla finansal tüketicilerden ve ticari müşterilerden bankaların alabileceği ücret ve komisyonları yeniden düzenledi. Söz konusu düzenlemeler doğrultusunda, bankalar tarafından ticari müşterilerden alınabilecek ücret, masraf ve komisyonların sayısı 2 bin 400’den 51’e indirildi. BDDK tarafından 2014’te 20 ile sınırlandırılan ticari müşterilerden alınabilecek ücret, masraf ve komisyonların sayısı da 16’ya düşürüldü. Yanlış okumadınız. 2 bin 400 farklı komisyondan bahsediyoruz. Yani bir banka bir ticari müşterisinden 2 bin 400 farklı kalemde komisyon alabiliyordu ki bu biraz abartılı ifadeyle neredeyse banka şubesinden içeri adım atmanızın ücrete tabi olduğunu anlamına gelebilir. Daha önceki pek çok yazımda bankaların faiz dışı gelirlerinin yüksek olmasının neden kötü bir durum olduğunu ifade etmiştim. Burada tekrarlamak istemiyorum ancak bu ücret ve komisyonlarının hem sayısının hem de oranlarının azaltılmasının reel sektör açısından ne anlama geldiğini bilmek için plazalardan çıkıp sanayi sokaklarında dolaşmanız kafi olacaktır. Ayrıca Avdagiç’in isyan ettiği konuda da iyi bir haber var. Yine aynı düzenlemeye göre; ticari kredilerde halen yüzde 2 ila 6 aralığında belirlenen erken ödeme komisyonu, yeni tebliğ ile kalan vadesi 2 yıla kadar olanlarda yüzde 1’e, vadesi 2 yıldan uzun olanlarda yüzde 2’ye düşürüldü.
2019 yılında bankaların faiz dışı gelirleri 206,2 milyar TL oldu. Bu rakam bir önceki yılın rakamından yüzde 37 daha fazla. Bu rakamın içindeki ücret ve komisyonların tutarı ise 2019’da yüzde 35 artarak 65,6 milyar TL oldu. Söz konusu gelirlerin toplam faiz dışı gelirler içindeki payı yüzde 61,8. O zaman şöyle soralım: 2019’un ilk 6 ayında özel bankaların neredeyse hiç kredi vermediği gerçeğini de göz önünde bulundurursak bu alanda düzenleme yapmaktan daha doğal ne olabilir?
Hafta başında yapılan söz konusu düzenlemenin ardından sosyal medya hesabından bir açıklama yapan Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak; atılan adımların vatandaşların hukukunu korumaya ve maliyetlerini düşürmeye yönelik olduğunu ifade etti. Yazımın başında da söylediğim üzere Türkiye’deki bankacılık anlayışında ciddi sorunlar var. Sistemin sadece kredi verme tarafı değil gelirler kısmında da ciddi sıkıntılar var ve bu son düzenlemenin bu anlamda oldukça ciddi etkisi olacağı aşikar.
