Osmanlı hükümdarlarını ve özellikle Fatih''i böyle bir tedbir almaya sevk eden amil, sadece eski Türk devletlerindeki ülüş sistemi ve devletin hükümdar ailesinin ortak malı olduğu anlayışı değildir. Fatih''e gelinceye kadar hayatta bırakılan şehzadelerin sebep olduğu problemler de böyle bir uygulamanın yerleşmesinde önemli bir etken olmuştur. Her şeyden önce şu tarihi vakıayı belirtmek gerekir. Fatih''e kadar Yakup Çelebi örneğini istisna edersek tahta geçen hükümdarlar kardeşlerini öldürtmüş değillerdir. Ancak hayatta bırakılan veya bir şekilde hayatta kalan I. Murat''ın kardeşi, Halil ve İbrahim, II. Murat''ın amcası Mustafa (Düzme) keza kardeşi Mustafa gibi şehzadeler de erinde gecinde, kendi inisiyatifleriyle veya Bizans''ın yahut komşu beyliklerin tahrikleriyle saltanat kavgasına girişmişlerdir. Çoğu kere de bu girişimler, devletin en kritik dönemlerinde olmuştur.
Öte yandan devletin gelişme dönemlerinde benimsenen büyüme modeli ve şehzadelerin yetişmeleri için uygulanan sistem de kardeş katli uygulamasını bir anlamda "gerekli" kılmıştır. Osmanlı devletinin gelişme dönemlerinde askeri seferler bilindiği üzere hep padişahın şahsi kumandası altında yapılmıştır. Bu seferler de genellikle yaz dönemlerinde aylarca sürmekteydi. Böyle uzun bir süre padişahın arkada hükümdar olmaya ehil ve bu yöndeki teşviklere açık kardeşini sağ bırakması, kendisi için büyük risk taşımaktaydı. Her ne kadar ordunun kumandası kendi elindeyse de bir darbeyle hükümdarlığı elinden alınan padişahın makamını koruması, en azından bitip tükenmek bilmeyen kardeş kavgaları demekti.
Şehzadelerin yetişme tarzlarının kardeş katline katkısına gelince, bilindiği gibi şehzadeler ilk asırlarda teorik eğitimlerini babalarının yanında aldıktan sonra güvenilir bir devlet adamının refakatinde belli sancaklara sancak beyi olarak atanır, bir devletin prototipi olan bu sancaklarda yönetim tecrübesi edinirlerdi. Böylece padişah olunca hep teorik hem de pratik bilgi bakımından olabilecek en iyi seviyede olurlardı. Kanuni''ye kadar ilk Osmanlı hükümdarlarının güçlü ve dirayetli olmalarının temel sebeplerinden birisi bu yetişme tarzlarıdır. Ancak aralarından birisi padişah olduktan sonra hükümdar olma hak ve ehliyetine sahip diğer şehzadelerin önemli sayıda bir askeri gücün başında sancaklarda bırakılmaları, Şehzade Bayezit örneğinde olduğu gibi saltanat kavgasını kolaylaştırmıştır. Bu sebeple de kardeş katliyle böyle bir isyan riskini ortadan kaldırmak istemişlerdir. Kardeş katli uygulamasının kaldırılmasından sonra şehzadelerin sancak beyi yapılması uygulamasından, muhtemelen sırf bu sebeple vazgeçilmiştir. Bu da sonraki dönemlerde öncekilere nisbetle daha az bilgili ve dirayetli hükümdarların işbaşına gelmeler sonucunu doğurmuştur ki devletin bilahare karşılaştığı problemlerde bunun da rolü olsa gerektir.
İşte hem Türk devlet geleneğinde var olan "ülüş" sisteminin Osmanlı''da tekrarlanmasını önlemek ve devletin birlik ve bütünlüğünü sağlamak, hem de hayatta kalan şehzadelerin en kritik zamanlarda isyanlarının önüne geçmek için devletin bölünmezliği anlayışı yerleşene kadar kardeş katli uygulaması gerekli görülmüşlerdir. Yıldırım''dan sonra yaşanan fetret dönemi ve Çelebi Sultan Mehmed''in Osmanlı devletinin birliğini binlerce cana malolarak güç şartlarla sağlayabilmesi, kardeş katli gibi güç ve trajik bir kararın alınmasını kolaylaştırmıştır.
