İlk kez nerede ne zaman karşılaştığımı bilmiyorum Hanzala’yla. Büyük ihtimalle rahmetli Asım Gültekin göstermiştir onu bana. Demek ki lise yıllarının başında karşılaşmışım. Filistin’e dair bir bilincim vardı elbette. Şimdiki çocuklar gibi değildik ama. Şu an 3-4 yaşındaki çocuklar bile ne manaya geldiğinden emin olmasalar bile bazı malların boykot edilmesi gerektiğini, çünkü onların Filistinlilere kötülük yapan İsrail’e destek olduklarını biliyorlar.
Hanzala’yla ilk ne zaman karşılaştığımı bilmiyorum dedim ya ama sanki hep tanıyordum onu. Yüzünü bize dönmeyen hep 10 yaşındaki o çocuk, bacak kadar boyuyla bize yol gösteriyordu, bir duruş sergilemenin ne manaya geldiğini bizlere sunuyordu. Tabii görenlere, görüp de anlayabilenlere.
Hanzala’ya baktığımda hep fakirlik ve çaresizlik görüyordum. Tıpkı dünyanın dört bir yanına dağılmış veya kendi yurtlarında parya hayatı yaşayan Filistinliler gibi. Bir yandan da hep ileriye yani geleceğe bakıyor ve içinde bulunduğu çaresizliği bu şekilde gizlemeyi başarıyordu.
Yüzünü bize hiç dönmüyordu, dönmeyecekti de. Hanzala’nın yüzüyle ilk kez Katar’ın başkenti Doha’da düzenlenen Iraklı sanatçı Dia al-Azzawi’nin devasa boyutlardaki Sabahel Hayr Beyrut isimli heykelinde karşılaşacaktım. Azzawi’ye niçin ve nasıl Hanzala’nın yüzünü görebildiğimizi sorduğumda Naci benim, bugün bile hâlâ çok özlediğim bir arkadaşımdı. Ben yapabilirim cevabını verdiğinde yıl 2016’ydı.
Hanzala, Filistinli sanatçı Naci El-Ali’nın oluşturduğu bir karikatür kahraman. İlk kez 13 Temmuz 1969’da yayınlanır bu karakter. Ve kısa sürede Filistin direnişinin en büyük sembollerinden biri haline gelir. Nekbe’den sonra vatanından sürgüne giden bir çocuktur Naci El-Ali. Bulundukları kampta Filistin direnişinin önemli isimlerinden Ebu Mahir el Yemeni öğretmenliğini yapar. Naci’deki çizim yeteneğinin farkına varmıştır. Ona koşulla ne olursa olsun çizim yamaya devam etmesi gerektiğini söyler. Naci de bu tavsiyeye uyar, tarım işçiliği veya motor tamirciliği yaparken bile çizim yapmaya devam eder. Daha sonra Filistin edebiyatının en önemli isimlerinden Gassan Kenefani’yle çizimleri ve çıkarttığı dergiler vesilesiyle tanışır. Ve yaygın yönetmenliğini yaptığı Hürriyet Gazetesi’nde bu karikatürleri yayınlar. Bu Naci El-Ali’ye önemli bir şöhret getirir.
Her daim Filistin’e dönem hayali taşıyan Naci El-Ali 2 yıl önce taşındığı Londra’da uğradığı silahlı saldırı sonucu şehit oldu.
Hanzala’yı şu sözlerle anlatıyordu:
Hanzala benim imzam ve bana herkes onu soruyor. Ben bu çocuğu Körfez’de doğurdum ve insanlara takdim ettim. Onun adı Hanzala ve Hanzala hepimize bir söz verdi; daima kendisi olacaktı. Ben onu güzel olmayan bir çocuk olarak çizdim; saçları, dikenlerini adeta bir silah olarak kullanan bir kirpiye benziyordu.
Hanzala, şişman, mutlu ve şımarık bir çocuk değil. O mülteci kampındaki diğer çocuklar gibi yalınayak. O beni hata yapmaktan koruyan bir sembol. Kaba saba da olsa misk amber kokuyor. Ellerini arkasında kenetlemiş çünkü o bizlere sunulan tüm o Amerikan tipi çözümleri reddediyor.
Hanzala, 10 yaşında doğdu ve daime 10 yaşında kalacak. O da tıpkı benim vatanımdan ayrıldığım yaşta ve evine dönene kadar hep 10 yaşında kalacak, ancak döndüğü zaman büyümeye başlayacak. Doğa kanunları onun için geçerli değil, o bu konuda eşsiz bir durumda. Vatanına döndüğü zaman, her şey de normale dönecek. Ben onu fakir biri olarak takdim ettim ve bu acının sembolü olarak ona Hanzala adını verdim. Başlangıçta o sadece Filistinli bir çocuktu ancak zamanla bilinci geliştikçe, evrensel bir vicdan sahibi oldu. O sıradan ama zor bir çocuk ve insanların onu bu kadar benimsemelerinin sebebi de vicdanlarına sesleniyor oluşu.
Naci El-Ali’nin hayatına dair daha detayı bilgi edinmek isteyenler bu alıntıyı yaptığım Peren Birsaygılı Mut’un Farabi Kitap’tan çıkan Zeytin Ağaçlarının Arasında- Filistin Direniş Edebiyatından Portreler isimli kitabı hararetle tavsiye ederim.
