Dijital para birimi, toplumun paraya bakışını tamamen değiştirme potansiyeline sahip. Dijital para banknot ve madeni paralar gibi fiziksel formda var olmayan, sadece elektronik ortamda işlem yapılan para birimidir.
Şu anda piyasada dolaşımdaki fiziksel para toplam para arzının onda biri kadardır. Diğer para çeşitli banka mevduatlarında elektronik ortamda tutulmaktadır. Dijital parayı çoğu vatandaşın banka hesaplarında bulunan elektronik para biriminden ayıran özellik hiçbir zaman fiziksel varlığa dönüşmemesidir.
Şu anda, bir ATM’ye gidip hesabınızdaki elektronik kaydı olan parayı fiziksel TL’ye dönüştürebilirsiniz. Ancak dijital para birimi fiziksel bir biçim almaz. Her zaman bir bilgisayar ağında kalır ve dijital yollarla değiştirilir.
**
Bitcoin, Binance Coin, Tether, Cardano vb. değer depolayan ancak merkezi bir otorite tarafından yönetilmeyen (kripto) paralarla dijital para arasındaki en önemli fark dijital paraların arkasında merkez bankalarının olmasıdır.
Merkez Bankası Dijital Para Birimi (CBDC) bir ülkenin merkez bankası tarafından verilen ve denetlenen bir dijital para birimidir.
Henüz hiçbir ulusal merkez bankası kendi dijital para birimini başlatmamış olsa da (Çin Yuan dijital parası için pilot uygulama başlattı), merkez bankalarının en az % 80’i şu anda bu teknolojiyi araştırmaktadır.
Önce ülke içindeki parasal işlemler için kullanılması düşünülen dijital paranın uzun vadede uluslararası ödeme aracına dönüştürülmesi tasarlanmaktadır.
**
Akıllı telefonlar, tabletler, bilgisayarlar veya internet gibi teknolojiler kullanılarak parasal işlemler yapılabilmektedir.
Dijital para birimleri, geleneksel parada olduğu gibi, mal ve hizmet satın almak için ya da yalnızca sosyal ağ veya çevrimiçi oyunlarda değerlendirmek gibi belirli amaçlar için kullanılabilir.
Dijital para birimleri, fiziksel para biriminin sahip olduğu tüm yapısal özelliklere sahip ve desteklenen cihazlara ve ağlara bağlandığında sınırlar ötesi ödeme işlemlerine de anlık izin vermektedir.
**
Dijital para birimlerinin, klasik para birimlerine göre birçok avantajı söz konusu.
- Dijital para birimlerindeki ödemeler, herhangi bir aracıya ihtiyaç duymadan doğrudan işlem yapan taraflar arasında yapıldığından, işlemler genellikle anlık (hızlı) ve düşük maliyetlidir.
- Ulusal ve uluslararası döviz transfer işlemleri çok pahalıdır. Dijital para bu işlemleri daha hızlı ve daha az maliyetli yapabilir.
- Dijital para birimi ile işlemler haftanın 7 gün/24 saati yapılabilir.
- Dijital para temelli elektronik işlemler, işlemlerde gerekli kayıt tutma ve şeffaflığı da beraberinde getirir. Her şey dijital ortama taşındığı için kâğıt, baskı, posta ve arşivleme maliyetleri ortadan kalkar. Gereksiz iş yükü azalır, verimlilik artar, zamandan kazanılır, ticaret hızlanır. Odalar dolusu klasörlenmiş fatura arşivleri ve saklama masrafları tarih olur.
- Dijital dünyadaki anlık ve otomatik veri kaydı ile hata oranı azalır, kaybolma yaşanmaz, gerektiğinde eski evraklara saniyeler içerisinde ulaşılır.
**
Dijital para sisteminin taşıdığı en önemli risklerden biri yazılımlarının güvenliği konusudur. Uluslararası Para Fonu (IMF) Ekim ayında yayımlanan bir raporunda, gerekli yasal düzenlemelerden yoksun Merkez Bankası Dijital Para Sistemleri’nin (CBDC) yasa dışı finansmanın önünü açacağı ve yerel makamların sermaye akışlarını kontrol etmesini zorlaştıracağı endişesinden bahsedilmiş.
Rapor ayrıca, yeterli güvenlik önemleri olmaksızın dijital paraların ortaya çıkmasının merkez bankalarının etkinliğini zayıflatabileceğini söylüyor.
Can alıcı uyarıyı ise para politikalarında yaşanacak bir zafiyetin para birimlerini istikrarsızlığa sürükleyebileceği endişesiyle dile getiriyor.
**
Çin Merkez Bankası’nın finansal piyasalara süreceği dijital para birimi hazırlıklarına devam ettiği biliniyor. 2035 yılına kadar bu sürecin tamamlanacağına yönelik planlar kamuoyuna yansımaya başladı. Çin’in Dijital Yuan deneyimi dünya piyasalarında hakim rezerv para konumundaki doların tahtına tehdit olarak da algılanmaya başladı. Yine swift sistemiyle istediği ülkelerin ve kişilerin para hareketlerini bloke eden (cezalandıran) ABD’nin, Merkez Bankası Dijital Para kullanımıyla bu yaptırımlarının engellenebileceği söyleniyor.
Dijital paranın dezavantajlarını ortadan kaldırmaya yönelik yasal-kurumsal düzenlemelerle sürecin bütün ülkelerde hızlanacağı tahmin ediliyor.
Bu bağlamda, D-8 ülkeleri kapsamında ortak dijital paraya geçiş sürecinin hızlandırılması gerektiğini, bu sayede Türkiye ve diğer ülkelerin dolar bağımlılığının azalabileceğini ve ticari işlem finansmanının kolaylaşacağını belirterek bitirelim.
