Marx, haklıydı: Altyapı, üstyapıyı belirliyordu. Marx''ın yanılgısı, bu varsayımını, "evrenselleştirmeye", bütün toplumlar ve zamanlar için geçerli sanmaya kalkışmasıydı. Marx''ın varsayımı, genelde pagan tecrübeleri, özelde ise modern neo-pagan Avrupa tecrübesini iyi açıklıyordu.
Finans kapitalizmi, dünyayı yaşanılamayacak bir yer hâline getirdi; Güney ile Kuzey ülkeleri arasındaki hayat standardı ve gelir uçurumu farkı, eşi görülmemiş bir şekilde büyüdü; tabiat ve gezegenimiz delik deşik edilerek metamorfoza uğratıldı; işte bu estetik yokoluş mevsiminde Batı''da Marx''ın yeniden-keşfedilmesine ihtiyaç var.
Ama Marx''ın "çocukları", bugün neo-liberalizmin yeni muhtedileri oldular ve bunun sözcülüğünü yapmakla meşguller harıl harıl!
"Peki, ya Türkiye''nin Marxistleri?" der gibi mırıldandığınızı işitir gibiyim. Türkiye''de Marxist kalmadı: Aslında Türkiye''de Marxist olmadı hiç bir zaman: 1960''ların sonları ile 1970''lerin başlarındaki o gelip geçici dönem hâriç. Şimdi Amerikan çıkarlarının koruyuculuğunu ve sözcülüğünü bu dönemin kalıntıları yapıyor Türkiye''de!
Marx, çağdaş Amerika''yı izah edebilecek çapta teorik malzeme vermiyor bize. Ama altyapının üstyapıyı belirlediği önermesi, bugün neo-pagan Batı toplumlarını açıklayabilecek bir imkân sunuyor: Batı''da araçlar (bilim, teknoloji, ekonomik atılımlar gibi açık / modern araçlarla; dizginlenemeyen arzular, hazlar, içgüdüler, duygu dünyası gibi örtük postmodern araçlar), amaçları, dolayısıyla değerleri belirliyor; hatta yerle bir ediyor. Araçsal akıl kavramsallaştırmasının, Marksizm''den beslenen Frankfurt Okulu tarafından geliştirilmesi, o yüzden boşuna değil.
Gelmek istediğim nokta şu: Bir mülk âlemi (dış dünya, fizik gerçeklik) var; bir de melekût âlemi (iç dünya / fizik ötesi gerçeklik). Antik Yunan''dan itibaren pagan tecrübeler, salt mülk âlemini eksene aldılar. Mülk âleminin kralı ve tanrısı insandır; önce ekonomik mülkü / mülkiyeti ele geçirme mücadelesi verir insan. Yeterli ekonomik mülk''e sahip ve mâlik olduğu zaman, merkeze (idarî mülk''e) başkadırabilecek şekilde bir askerî mülk teşekkül ettirir ve merkez''e başkaldırır. Antik Yunan''da koloniler böyle oluşmuştur. Antik Roma''da ise garnizon''lar (eyaletler) bu şekilde varolmuştur.
Hayatın mülk âleminden ibaret kabul edilmesi, dolayısıyla altyapının üstyapıyı belirlemesi, tanrısı olmayan, tanrısı araç olan, araca mahkûm insan olan korkunç fatalist / "kaderci" bir dünya ve tarih algısıdır. Bu algı, insanı nesneleştirmiş, bütün açık ve örtük araçları / eşyayı ve mülk âlemini ise özneleştirmiştir.
Bugün insanı yeniden "özneleştirecek" bir açılımı ve atılımı yalnızca İslâm''ın gerçekleştirebileceği farkedilmiştir. İslâm''ın, medeniyet tarihi boyunca, mülk âlemi ile melekût âlemini başarılı, yaratıcı şekillerde mezcedebildiği, Amerikalılar / dolayısıyla Batılılar tarafından müslümanlardan çok daha iyi kavranmıştır; o yüzden İslâm''ın önünün kesilmesi, dünya sisteminin en hayatî projesidir.
Artık coğrafya''nın ortadan kalktığı, her şeyin küresel coğrafyada cereyan ettiği bir zaman diliminde yaşıyoruz. Müslümanlar, zoraki olarak yaşadıkları (ve yaşatıldıkları) ufuk daralmasını, küresel atılımlar ve açılımlar gerçekleştirerek aşabilirler.
Ben, bütün tartışmalı yanlarına rağmen, Fethullah Hoca''nın geliştirdiği ufkun ve bu ufkun ortaya koyduğu çabaların hakettiği şekilde takdir edilmediğini, Amerika''daki çalışmaları görünce bihakkın farkettim. Fethullah Hoca, henüz işin ve yolun başında; ama sınır tanımayan o ufku, basireti ve ferasetiyle, tartışmalı ve mutlaka tartışılması gereken yanlarına rağmen, yarın Amerika''da çok büyük işlere imza atabilir: Bu, hem Amerika''yı içine sürüklendiği, insanı, toplumu ve demokrasiyi sanallaştıran ve buharlaştıran açmazdan kurtaracak bir "diriliş" yolunun kapısını; hem de İslâm dünyasının makus talihini yenmesini mümkün kılacak koridorları açabilir.
Tartışmaya açık yanlarına rağmen, bu ufkun neler yapabileceğini, yaptıklarından yola çıkarak Cuma günkü yazıda sizlerle paylaşacağım.
