Yaz aylarının en büyük problemi sıcaklarla mücadele. Sıcak havalar üretken atalarımıza ilham olmuş, şalgam suyundan ayrana, cacıktan şerbetlere lezzetli bir çok içeceğin doğmasını sağlamış. Bütün bu içecekler arasında ayran, belki en eski ve bir dönem hem Orta Asya’da, hem Anadolu’da en çok tüketilen yaz içeceğiydi. Sütün girmediği, yoğurdun bulunmadığı bir hane düşünülemezdi.
YÖREDEN YÖREYE FARKLI LEZZETLER
- Her evde pilavların, aşların, et yemeklerinin yanında bir tas ayran mutlaka sofraya gelirdi. Eskiden yoğurttan tereyağı yapımı sırasında yayıklarda uzun süre çalkalanan veya dövülen de ayranın ta kendisiydi. Yağı alınmış yoğurttan yapılan bu ayran daha sonra süzülüp katığa dönüşür, çorbaların, böreklerin ana malzemesi olurdu. Elbette yayık ayranının tadı da, bugün evlerimizde yaptığımızdan çok daha güzeldi. Zamanla, yayık ayranı restoranların mönülerine girerken, Türkiye’de ayran kültürü gelişti, renklendi. Ayran farklı lezzetlerle çeşitlendi. Salatalık, sarımsak ve sirkeyle yaptığımız cacığın da ana malzemesi ayranın kendisidir aslında. Malatya’da biber ayranın içine katıldı, acılı oldu. Çorum’da içine sirke katıldı “sirke salatası” adını aldı. Bingöl’de içine yarpuz girdi, Afyonkarahisar’da salatalık kabukları, Çengelköy’de salatalık kabuklarına nane eklendi. Bulgurlu, buğdaylı, bol yeşillikle lezzetlenmiş yemeklere su yerine ilave edildi “ayran aşı” oldu. Bugün, eski ayran lezzetini yakalamak için kimi lezzet severler ayranı yaparken az miktarda süt, tulum peyniri ilave ediyorlar. Uzun süre mikser yardımıyla çırpıp dinlendirip tekrar çırpmakta başka bir lezzet artırma yöntemi olarak kullanılıyor.
Çilekten ananasa birçok meyve, ekşi erik püresi ilave ederek, su yerine şalgam veya turşu suyu kullanarak da ayran yapılıyor. Siz de kendi damak tadınıza uygun farklı ayranlar yapabilir, lezzetlere lezzet ekleyebilirsiniz. Dikkat edilecek püf noktaları ise şunlar: Mutlaka yavaş ve uzun süreli çırpın. Yoğurdun kendi suyunu kullanarak besin değerini artırın. 1 kilogram yoğurda 1 bardak ölçüsüyle süt kullanarak tadı yumuşatabilir, güneşe karşı korunmak adına sirkeli, sarımsaklı ayranlar yapabilirsiniz. Bugün yöresel iki tarif vermek istiyorum. Sağlıklı, mutlu pazarlar dilerim.
Acılı Ayran (Malatya)
MALZEMELER:
- 1 kg yoğurt
- 4 su bardağı su
- 8-10 Arnavut biberi
- YAPILIŞI: Yoğurdu hafifçe ekşitelim. Su ile karıştırıp iyice çırpalım. Arnavut biberlerini ikiye bölelim ve ayranın içine atalım. 2 gece buzdolabında bekletelim. Biberleri içinden çıkartalım ve ayranı tekrar çırpalım. İsteğe göre yoğurt ekşitilmeden kullanılabilir ve farklı bir biber çeşidiyle de tatlandırılabilir. Afiyet olsun.
Sirke Salatası (Çorum)
MALZEMELER:
-1 kg yoğurt
-3 su bardağı su
-1 su bardağı üzüm sirkesi
-1 salatalık
-5 diş sarımsak
l1 çay kaşığı tuz
- YAPILIŞI: Sarımsakları ezelim ve suya karıştıralım, bir saat bekletip süzelim. Yoğurdu sirke ve su ile çırparak ayran yapalım.Tuz ve şekeri ilave edelim. Salatalıkları istediğimiz şekilde doğrayalım, ayrana karıştıralım. 15 dakika buzdolabında dinlendirelim. Servise hazırdır, afiyet olsun.