Yurt dışında yaşayan Türkçe topluluklarının ana dilini unutması ciddi bir sorun haline gelmiştir. Göç koşullarında yaşanan doğal değişimler Türkçe’yi, azalan bir ‘miras’ diline dönüştürmektedir. Çocukların iletişim dili kuşaktan kuşağa ağırlıklı olarak resmi dillere kaymaktadır. Ana dilin unutulmasını yavaşlatan birçok araç bulunmaktadır. Türkiye’nin sunduğu kurumsal dil destekleri bunların başında gelmektedir. Fakat talep edildiği takdirde okullara öğretmen gönderme eksenli uygulanan klasik desteklerin etki alanı sürekli daralmaktadır.
YURT DIŞI TÜRKÇE KURUMU KURULMALI
Yurt dışındaki Türkçe topluluklarının ana dil varlığının korunması için Türkçe politikaları daha güçlü bir konuma kavuşturulmalıdır. Kurumsal Türkçe destekleri yeni kuşakların kimlik ve ailelerinin dil tutumlarındaki değişimi dikkate alarak, yeniden tahkim edilmelidir. Mevcut kanallar iyileştirilmeli ve yenileri açılmalıdır. Bu bağlamda üç temel değişim önerilebilir: Yurt dışı Türkçe desteğinin siyasi ve idari konumu daha da yükseltilmek, bu politikayı uygulayacak ve yönlendirecek etkili kurumlar ihdas etmek ve Türkçe destekleri yerel şartlara uyumlu, gerçekçi çözüm imkânlarını güçlendirmek.
Türk Kamu İdaresi’nin üst basamaklarında ‘Yurt dışı Türkçe Kurumu’ (YTK) ihdas edilmelidir. Bu kurum ülke dışındaki Türkçe çalışmalarına üst hedef ve stratejiler belirlenmeli, finansman sağlamalıdır. Görevlerin gereği esasında, kamu kurumlarının arasında iş bölümü sağlamalı ve diplomatik araçları daha etkin kullanmalıdır. Ayrıca dil desteklerini yürütecek resmi, yarı resmi ve sivil toplum kuruluşları arasında koordinasyonu tesis etmelidir. Danışma için ‘Yurt dışı Türkçe Şurası’, yerelden destek ve uygulamalar için ‘Ülke Koordinasyon ve İhtisas Komisyonları’ ve eğitim ve araştırma için ‘Yurt dışı Türkçe Akademisi’ bahsedilen kurumun alt organları olarak kurulmalıdır. Kuruluşlar yeterli finansmanla donatılmalı ve idari personelle desteklenmelidir.
DESTEKLER VELİ VE ÇOCUK EKSENLİ OLMALI
Türkiye bir taraftan sunduğu yurt dışı Türkçe desteklerinin kazanımlarını muhafaza etmeli, diğer taraftan içinde yaşanılan toplumsal şartlarla uygun olacak şekilde yeni Türkçe desteklerini oluşturup yaygınlaştırmalıdır. Yerelden hızlı ve esnek bir şekilde yaygın dil desteği verme imkanları oluşmalıdır. Destekler sivil yüzle ortaya çıkmalı ve öncelikle veli, çocuk ve sivil toplumu güçlendirme eksenli olmalıdır. Destekler veli ve çocuklara fayda eksenli olmalı ve Türkçenin konuşulduğu ortamların canlılığı korunmalıdır. Bu çerçevede çocuk ve velilerle kolay Türkçe bağı kurduran ve dil canlılığı sağlayan sosyal ortamlar ve Türkçeyi koruyan her türlü ortak bilinç hareketleri desteklenmelidir.
Yurt dışı Türkçe toplulukları içinde yaşadıkları ülkelerde kültürel azınlık olarak yaşamaktadır. Dolayısıyla ana dillerini geliştirmeleri ülkelerin iç siyaset konusudur. Sivil toplum teşkilatları Türkçe konusundaki sorunlarının çözümünde hem tabanları, hem Türkiye hem de içinde yaşadıkları toplumlara yönelik de rahat çalışabilmelidir. İcraat boyutunda mahalinden ihtisas ve koordinasyon komisyonları oluşturularak, Türk resmi kurumları destekçi role çekilmeli, yereldeki devlet destekli kuruluşların ve sivil kitle kuruluşlarının rolü arttırılmalıdır. Türkçe yaygın eğitim imkânları iyi işlenmelidir. Yeni kuşakların Türkçe’yi kaybetmeden çok dilli kabiliyetlerini geliştirmesi Türkiye’nin geleceği için büyük fırsattır. Türkçe, dünyadaki Türkçe topluluklarını birleştiren bir harçtır.
