ABD ve İran dün Katar arabuluculuğunda film gibi bir takasa imza attı. Güney Kore’deki 6 milyar dolarlık dondurulmuş İran varlıklarının transferi karşılığında şu ana kadar ki en büyük tutuklu takası gerçekleşti. İlk kez 10 Ağustos’ta kamuoyuna duyurulan ve Katar’ın mekik diplomasisiyle hayata geçirilen anlaşmayla beraber ABD’de tutuklu 5 İran vatandaşı ve İran’da tutuklu 5 ABD’li karşılıklı olarak serbest bırakıldı. Anlaşmaya ABD’de Cumhuriyetçiler tepki gösterirken, ABD yönetimi paranın sadece insani amaçlarla kullanılacağını belirtti. İran tarafı ise paranın harcanacağı yerlerin kendi tasarruflarında olduğunu bildirdi. Serbest bırakılan tutuklular, karşılıklı olarak Doha’dan kalkan uçaklarla dün öğlen saatlerinde ülkelerine doğru harekete etti.
Para İsviçre üzerinden Doha’ya geldi
İran Merkez Bankası Başkanı Mohammad Reza Farzin, İran’a ait yaklaşık 6 milyar dolarlık fonun ülkesine nasıl geldiğini ayrıntılı olarak açıkladı. Farzin, paranın Güney Kore’deki hesaplardan İsviçre bankalarına, oradan da altı İran bankasının Katar bankalarında açtığı hesaplara aktarıldığını ifade etti. Farzin ayrıca, paranın yıllarca dondurulduğu Güney Kore’ye karşı İran’ın kayıp olduğunu iddia ettiği fonlar için tazminat talep edeceğini açıkladı. Buna göre İran’ın Güney Kore’deki rezervlerinin 7 milyar dolar olduğu ancak kur dalgalanmaları nedeniyle 6 milyar dolara düştüğü kaydedildi.
Doha’ya nakledildiler
ABD’li tutuklular dün öğlen saatlerinde Doha’ya gitmek üzere Tahran’daki havaalanına getirildi. ABD’li yetkililer, vatandaşlarından sadece üçünün kimliğini açıkladı. Bunlar arasında 2015’te casusluk suçlamasıyla gözaltına alınıp 10 yıl hapis cezasına çarptırılan Siamak Namazi, yine 10 yılla yargılanan risk sermayedarı Emad Sharghi ve 2018’de tutuklanan İran asıllı ABD’li çevreci Morad Tahbaz bulunuyor.
İkisi İran’a döndü
ABD’lilerin havaalanına nakledildiği saatlerde İranlı 2 tutuklunun da Doha’da olduğu belirtildi. İranlı yetkililer, uzun yılların ardından özgürlüğüne kavuşan beş İran vatandaşının isimlerini açıkladı. Bu kişiler arasında ABD’nin Tahran’a yönelik yaptırımlarını ihlal etmekle suçlanan Reza Sarhangpour Kafrani ve Kambiz Attar Kashani bulunuyor. ABD’li yetkililere göre üçüncü kişi Kaveh Lotfolah Afrasiabi, 2021 yılında Boston yakınlarındaki evinde İran hükümetine ajanlık yapmak suçlamasıyla gözaltına alındı. Son iki mahkumun ise İran güvenlik güçleriyle bağlantıları olmakla suçlanan Mehrdad Moein Ansari ve Amin Hasanzadeh olduğu açıklandı. İran yönetimi, serbest bırakılan vatandaşlarından sadece ikisinin ülkelerine döndüğünü, ikisinin ABD’de kalmaya devam edeceğini, birinin ise başka bir ülkeye gittiğini belirtti.
Tahran parayı nasıl kullanacak?
Serbest bırakılan paranın nasıl kullanılacağı ile ilgili ise çelişkili açıklamalar geldi. Geçen hafta İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, anlaşma kapsamında serbest bırakılan 6 milyar dolarla ne yapılacağına İran hükümetinin karar vereceğini söylemişti. ABD medyasına konuşan Reisi, “Bu para İran halkına, İran hükümetine aittir, dolayısıyla bu parayla ne yapılacağına İran İslam Cumhuriyeti karar verecektir” ifadelerini kullandı. ABD tarafı ise serbest bırakılan paranın Katar’a ulaştıktan sonra kısıtlı hesaplarla tutulacağını ve sadece ilaç ve gıda gibi insani ihtiyaçlar için kullanılabileceğini açıkladı.
Eş zamanlı yaptırım
Öte yandan anlaşmanın gerçekleştiği saatlerde, ABD Başkanı Joe Biden, eski İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad ve İran İstihbarat Bakanlığına yaptırım uygulayacaklarını duyurdu.
Katar’dan mekik diplomasisi
Öte yandan ABD ile İran arasındaki tutuklu takası için Katar’ın yoğun bir diplomasi trafiği gerçekleştirdiği ortaya çıktı. Müzakerelerin bir yıl boyunca sürdüğü açıklanırken, bu süre zarfında İranlı ve ABD’li yetkililerin Katar arabuluculuğunda yüz yüze görüştüğü kaydedildi. Katarlı yetkililerin, yapılanın bir mekik diplomasisi örneği olduğunu, iki taraf arasında müzakereler bitene kadar sürekli bir yerden diğerine gittikleri vurgulandı.
