Elektriğin, suyun aslında pek çok şeyin Anadolu’nun tamamına yakın köylerinde bulunmadığı yıllarda gaz lambası ya da şömine ateşinden çıkan ışıkla aydınlanılan küçük ama samimiyeti sıcak evlerde yaşanılanlar unutulmaz hiçbir zaman. Öyle ki kendileri gibi sohbetleri de hoş bu güzel kişiler “İnsanlar masalsız, ağaçlar kuşsuz olmaz” derler. Bir nevi ihtiyaçtır masallar aslında, anlatıldıkça da değerlenirler. Ortak dil ve ortak dünyadır. Belki de o yüzden birbirine çok benzerler. Aradaki mesafeler, farklı kültürler, farklı diller bile bu benzerlikleri değiştiremez. Herkes kendi hayatının izlerini sürerek zamanın acımasız soğuk ve nemli koynunda bir gün mutlaka unuttuğunu düşündüğü masalını çocukluğunun ayak izlerinde hatırlar. Masalsız geçen her çocukluk ise bir bakıma biraz eksiktir. Çünkü masallar her çocuğa kendi dünyasında kurgu imkanı verir.
Aslında masallar anlatılmaya ve dinlenmeye değer kılan özellikleri ile günümüze dek yaşatılmış olmasının yanı sıra teknolojinin gelişmesiyle unutulmaya başlanmıştı. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı ise 2019 yılında Türk Masal Külliyatı Projesi’ni (TÜMAK) hayata geçirerek, 81 ildeki masalların derlendiği bir veri tabanı oluşturdu. masal.gov.tr adresi üzerinden hem kişiler hem de kurumlar ellerindeki masalları bu adrese yükleyebiliyor. Daha sonra ise masallar Proje Editörler Kurulu Üyeleri eliyle ön incelemesi yapıldıktan sonra masal özellikleri gösteren metinler Proje Bilim Kurulu Üyelerinin değerlendirmesine sunuluyor. Proje Bilim Kurulu Üyeleri tarafından kabul edilen masal metinleri külliyata dahil edilerek ve telifleri hesaplanarak hak sahiplerine ödeniyor. Yayım hakkı alınan masallar ise masal.gov.tr genel ağ adresinden neşredilerek kamuoyunun erişimine açılıyor. Bu projeyle 2019 yılından 2022 sonuna kadar 6 bini aşkın metin derlenmiş, 2 bin 500 masal denetimlerden geçmiş ve uygun görülen bin 252 masal ise www.masal.gov.tr genel ağ adresinden genel okuyucu erişimine açılmış. Birkaç ay önce ise Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu ve Atatürk Kültür Merkezi ortaklığında geliştirilen “Masal Masal Türkiye” isimli mobil uygulama da App Store ve Play Store üzerinden kullanıcıların beğenisine sunuldu. 81 ilden masal.gov.tr adresine yüklenen masallar, “Masal Masal Türkiye” aplikasyonu ile mobil cihazlara indirilebiliyor. Milli değer ve kültür yargılarının gelecek nesillere aktarımında önemli bir rol oynayan “Masal Masal Türkiye” aplikasyonu masalları modern teknolojiyle buluşturarak, bu mirası yaşatma konusunda öncü rol üstleniyor. İçinde 7 bölgeden 5 türe ait yüzlerce masalı içinde barındıran proje, çocuklara istedikleri masalı istedikleri yörenin ağzıyla hem dinleme hem de okuma fırsatı da sunuyor. Biz de Atatürk Kültür Merkezi’nin başkanlığını yürüten Dr. Zeki Eraslan hem projenin detaylarını hem de hedeflerini konuştuk.
Pedagojik açıdan tahlil edilerek sunuluyor
Atatürk Kültür Merkezi Başkanı Dr. Zeki Eraslan, “Masallar, bir milletin bilinçaltının kültürel kodlarını yansıtan türleridir. Çocuklar hangi ülkenin masallarıyla büyürse o ülkenin kültürel değerleriyle donatılırlar, onların etkisinde kalırlar. Bu yüzden bu projenin çıkış noktası da tam olarak bu. Çocuklarımız artık bize ait, bizden masallarla büyüsün ve kültürlensin. Çocuklarımız Türk masallarını yakından tanısın ve masallarımız unutulmaya yüz tutmasın istedik” ifadelerini kullanıyor. Son 200 yıldır ülkemizdeki çocukların La Fontanie, Grimm Kardeşler, Andersen masallarıyla büyüdüğüne dikkat çeken Eraslan, Türk masallarının unutulmaya başlandığını söylüyor. Eraslan, oysaki İslamiyet öncesi dönemden günümüze kadar bir masal birikimimiz olduğunun altını çiziyor ve bu birikimimizden ise hakkıyla haberdar olmadığımızı belirtiyor. Bu yüzden Türk Masal Külliyatı Projesi (TÜMAK) ile farkındalık yaratmak istediklerini anlatıyor.
Türk Masal Külliyatı Projesi’nin 2019 yılında resmileştiğini dile getiren Eraslan, projenin güvenilir içeriklerden oluştuğunun altını çiziyor. Eraslan, “Çocuklarımıza, torunlarımıza ebeveynlerimiz masalları çok rahatlıkla okutabilir. Çünkü bu projede komisyonda, sahada uzman akademisyenler, psikologlar, eğitim pedagogları, ana sınıfı öğretmenleri var. Masal metinleri pedagojik açıdan tahlil edilerek sunuluyor” diyor.
Yedi bölge yedi yöresel ağız
masal.gov.tr adresinin her türlü masalın yüklendiği bir veri tabanı olduğunu belirten Eraslan, Türkiye’nin yedi bölgesinden masal.gov.tr adresine yüklenen masalların cep telefonu uygulaması “Masal Masal Türkiye”nin veri kaynağı olduğunu dile getiriyor. Mobil uygulamayı yedi bölgeye yaydıklarını ifade eden Eraslan, “Bu bölgelerde de yöresel ağızla seslendirme imkanı tanıdık. Yani mahalli sanatçılarımız, yöresel sanatçılarımız seslendiriyor. Trabzon masalını Trabzonlu, Erzurum masalını Erzurumlu bir yöresel sanatçı seslendiriyor. İster İstanbul Türkçesiyle ister yöresel ağızla dinleyebilirler. Ki bu yöresel ağızla dinleme çok ilgi çekti” şeklinde konuşuyor.
Eraslan, ileriye dönük temel amaçlarının ise; artık Türk masallarına sadece Türk çocuklarının değil, dünya çocuklarına da ulaştırmak olduğunu söylüyor. “Artık masallarımızı dünyaya ihraç etmek istiyoruz” diyen Eraslan, “Bu anlamda İngilizce, Fransızca, Rusça, Arapça, Farsça ve Almanca olmak üzere altı dile çevirdik. 2024 hedeflerimiz arasında yani bu yıl içerisinde de masallarımızı Japonca ve İspanyolca dillerine de çevirmiş olacağız. Buradaki amacımız da masallarımızı uluslararası hale getirmek. Masallarımızın dünya çocukları tarafından da bilinmesini, öğrenmesini sağlamak. Bu çalışmalar bittiğinde yazılımda gerekli geliştirmeleri yaparak mesela bir Alman ya da İspanyol çocuk App Store ve Play Store da kendi dillerinde bu uygulamaya erişim, indirme imkanları olacak” ifadelerini kullanıyor ve ekliyor: “Pamuk Prenses, Kırmızı Başlıklı Kız, Bremen Mızıkacıları gibi dünyaya mal olmuş masallar varsa, bizim de Türk masallarımız dünya kültürüne, masal envanterine mal olsun ve tüm dünya çocukları Türk masallarından haberdar olsun.”
İşitme engelli çocuklar için uygulamayı geliştiriyoruz
Eraslan, bu yılki hedefleri arasında aynı zamanda işitme engelli çocuklar için veri tabanında gerekli çalışmalar yaptıklarının da müjdesini veriyor. Bazı masalların da animasyon yapımlarına başlandığın dile getiren Eraslan, “Ak Kız ile Kara Kız, Kaplumbağa Yavrusu, Dilek Taşı, Gökten Gelen Kirazlar, İhtiyar Balıkçı masallarının şu an animasyonları hazırlanıyor. Tamamlandığında cep telefonu uygulamamıza bu animasyonlar yüklenecek. Çocuklar izleyerek bu masalları dinlemiş olacaklar” diyor.
