Bir kitapla eski İstanbul sokaklarında bayram gezmesine çıkmak ister misiniz? Kültür tarihimizin önemli isimlerinden araştırmacı-yazar Dursun Gürlek’in bayram geleneklerine odaklanan çalışması “Dersaadat’te Bayram Sabahları” okurla buluştu. Bu kıymetli ve titiz çalışmada Peygamber Efendimiz’in ashabı ile bayramlaşması, Osmanlı Sarayı’nın erkânının bayramlaşma adeti, Dersaâdet sakinlerinin bayram günlerini geçirdiği yerler, çocukların bayram eğlenceleri, bayram alışverişi gibi konulara Tahirü-ş Mevlevi gibi ünlü mesnevihanların, Reşad Ekrem Koçu, Nihat Sami Banarlı, Ahmet Rasim gibi önemli isimlerin bayram hakkındaki yazıları ile ışık tutuluyor. Kitabı elinize alıp okumaya başladığınızda belki de hiç yaşamadığınız o eski günlere geri dönüyor, Dersaâdet sokaklarında bayram gezmesine çıkıyorsunuz.
BİR DEMET TAKDİM ETTİK
- Dursun Gürlek, dini bayramlarımızın manevi güzelliğini edebiyatçıların ve tarihçilerin kalemine aktardığını belirtiyor. Gürlek, “Eski İstanbul Ramazanlarının yanısıra eski İstanbul bayramları hakkında da birbirinden güzel makaleler kaleme aldılar. Bu sahada ortaya konan malzemelerin sayısı o kadar fazla ki eğer bütün bunlar bir araya getirilirse ortaya koca koca ciltler çıkar. Biz, Dersaadat’te Bayram Sabahları isimli derleme kitabımızda bu bahçenin güllerinden sadece bir demet takdim etmek istedik. Müslüman’ın en büyük bayramı Allah’ın rızasını kazanmaktır. Böyle bir şerefe nail olan insanı zindana bile koysanız orada da –emin olunuz- bayram havasını teneffüs eder” diyor.
KURBANI PADİŞAH KESERDİ
Osmanlı dönemindeki bayram gelenekleriyle okuru selamlayan kitabın ilk bölümünde Reşad Ekrem Koçu ise Osmanlı’daki bayram merasimlerine odaklanan yazısı yer alıyor. İstanbul üzerine yaptığı araştırmalarla tanınan Koçu yazısında devlet erkanındaki bayram merasimine dair detayları aktarıyor. Bunlar arasında bayram namazı için camiye gidiş töreni, ulema ile merasimi gibi detaylar mevcut. Koçu ayrıca padişahlar için 18 kurbanının kesildiğini, saraya kesilecek diğer kurbanların birkaçının da bizzat padişah tarafından kesildiği belirtiliyor.
Münir Süleyman Çapanoğlu’nun “Eski Kurban Bayramları” yazısı ise 1953 yılında dahi eskiye duyulan özlemin bir yansıması. Çapanoğlu yazısında, “Kulaklarımda o eski bayram günlerinden kalma sesler, olgun hatıraların ağırlığıyla bol yemişli bir dal gibi önüne sarkan kafamda eski bayram günlerinin yaşadığı eğlencelerin manzaralarından renkli enstanteneler var. Son yılların bayram eğlencelerinin yeknesaklığı, bayatlığı, manasızlığı, somurtkanlığı içinde o çılgın ve çapkın mazinin afacan bir çocuk kahkahasına benzeyen hatıraları ne büyük bir teselli oluyor” sözleriyle geçmiş günleri yad ediyor.
Ahmet Rasim’in meşhur “Şehir Mektupları”nda yer alan yazısı 1911 yılına götürüyor bizi. Kalabalık konaklardaki bayram hikayeleri, kalabalık ailelerin bayram heyecanının ve hazırlıklarının sesi satırlar arasından duyuluyor. Kemal Edip Kürkçüoğlu ise Diyanet İşleri Başkanlığı’nın 1966 tarihinde yayımlanan dergisindeki “Kurban Bayramı Sabahının Düşündürdükleri” yazısında bayramın Müslümanlar için önemine ve müminlerin bu bayramdaki vazifelerine dikkat çekmiş. Hasan Ali Yücel 1960 yılında yayımlanan “Arife ve Bayram”, Refii Cevad Ulunay ise 25 Aralık 1963 tarihli “Paris’te Bir Bayram Ziyareti”yazısında anılarını paylaşıyor. Ayrıca çarşı ve mağazalarda bayram alışverişlerine dair detayları da okumak mümkün.
Gürlek’in bu titiz çalışmasının geçmişten bugüne Dersaadet’in bayram geleneklerine ışık tutması ve bu geleneklerin bugüne taşınması noktasında bir köprü vazifesi gördüğü de söylenebilir…
- İstanbul’un gözde bayram yerleri
- İstanbul’daki eski bayram yerlerine odaklanan yazılarda ise sabah namazıyla başlayan ve gün boyu süren merasimlerin Üsküdar Cinci Meydanı, Eyüp Sultan ve Fatih’te yoğunlaştığına dikkat çekilmiş.. M. Şakir Ülkütaşır 1967 tarihli yazısında eski İstanbul’da bayram yerlerinin Kadırga, Cinci, Vefa, Fatih, Firuzağa, Kasımpaşa, Ihlamur Köşkü civarı, Üsküdar’daki Doğancılar ve Haydarpaşa’nın uğrak noktalar olduğunu söylüyor.
